De deadline voor een uitspraak van de Europese Commissie over de overname van Tele2 Nederland door T-Mobile Nederland is uitgesteld.
De Europese Commissie maakt bekend dat het zich niet langer richt op de datum van 27 oktober, maar het geeft niet aan wanneer het wel met een uitspraak verwacht te komen. De mededeling bevat ook geen uitleg over de redenen van het uitstel.
In juni maakte de Europese Commissie bekend de overname uitvoerig te gaan onderzoeken. Doel daarvan is te kijken naar de concurrentie op de Nederlandse mobiele en vaste telecommarkt. Toen werd uitgegaan van een uitspraak op 27 oktober.
Officieel wil Deutsche Telekom Tel2 Nederland overnemen, zoals eind 2017 bekend werd. Deutsche Telekom wil de Nederlandse activiteiten van Tele2 overnemen en samenvoegen met T-Mobile in Nederland. T-Mobile is qua omvang de derde speler op de Nederlandse markt, Tele2 volgt op de vierde plek.
Vodafone, KPN, T-Mobile en Tele2 activeren zaterdag het mobiele netwerk op de Amsterdamse Noord/Zuidlijn. Daarmee behalen de partijen de officiële datum, op 22 juli wordt de Noord/Zuidlijn namelijk in gebruik genomen. De partijen realiseren op het gehele metrotraject (inclusief stations) 2G-, 3G- en 4G-dekking.
Dit vanwege de 194 antenne-installaties en een 11,5 kilometer lang ringleidingsysteem met signaal verspreidende coaxkabels. In de afgelopen weken hebben Vodafone, KPN, T-Mobile en Tele2 het mobiele netwerk uitvoerig getest om storingen op andere netwerken te voorkomen, zoals het C2000 netwerk van hulpdiensten.
Het bereik op de stations wordt gerealiseerd door de kleine (richt)antennes, in de tunnels nemen de coaxkabels het werk voor hun rekening. Deze kabels kunnen dankzij kleine gaatjes in de kabelmantel mobiel signalen verspreiden en ontvangen. Alle mobiele operators maken op het traject gebruik van hetzelfde netwerk met dezelfde zendmasten en antennes.
Realisatie netwerk en Noord/Zuidlijn
Vodafone spreekt in de aankondiging over een voorbeeld van de intensieve samenwerking tussen de mobiele providers om de klanten ook onder de grond in het openbaar vervoer een goede mobiele gebruikerservaring te bieden. Bij de samenwerking aan de realisatie van mobiele dekking op verschillende stations hadden de partijen verschillen rollen. Zo nam Vodafone bijvoorbeeld de leiding over het ontwerp en de bouw van de infrastructuur.
Na het testen hebben de providers er vertrouwen in dat vanaf zondag de 120.000 reizigers per dag kunnen vertrouwen op het netwerk. Wel zal het netwerk de komende tijd nog intensief gemonitord en verder geoptimaliseerd worden, voor een zo goed mogelijke gebruikerservaring. De Noord/Zuidlijn wordt na 15 jaar bouwen zondag officieel in gebruik genomen. Daarbij verwachten reizigers natuurlijk een netwerk dat werkt in de zo’n 7,1 kilometer lange metrotunnel.
Tele2 heeft een geografische dekking van 97 procent met zijn Nederlandse 4G-netwerk.
In totaal staan er zo’n 3.500 antennes van de mobiele operator verspreid over Nederland. Dat stelt Tele2 op zijn website. De dekking is niet vergroot sinds januari 2017.
De dekking buiten is beter dan de binnenhuisdekking, zo blijkt uit de dekkingskaart. Met name in de minder verstedelijkte oostelijke provincies zijn her en der nog forse gaten zichtbaar. Waar Tele2 geen eigen 4G-dekking biedt, vallen mobiele klanten nog terug op het 3G- en 2G-netwerk van T-Mobile, waarmee Tele2 al lang een wholesale-overeenkomst heeft.
Meeste antennes, meeste spectrum
Als T-Mobile en Tele2 toestemming krijgen om samen te gaan in één joint venture, dan ontstaat er een operator met in totaal zo’n 8.500 antenne-installaties (5.000 voor T-Mobile) en het meeste spectrum van alle Nederlandse operators.
Begin mei is de wens tot een JV officieel aangemeld bij de Europese Commissie. De Commissie beoordeelt op dit moment of T-Mobile en Tele2 een joint-venture mogen vormen. Brussel werkt in dit onderzoek samen met de ACM. De uitkomst van dit onderzoek wordt snel verwacht.
T-Mobile Nederland noemt de voorgenomen fusie met Tele2 een belangrijke stap. Op 2 mei hebben de bedrijven hun plannen formeel aangemeld bij de toezichthouder. Deze fusie wordt getoetst door de Europese Commissie, meldt een woordvoerder van het bedrijf, wegens de omvang. “De procedure begint officieel met de notificatie. De Commissie heeft nu vooraf gedefinieerde deadlines om de zaak te beoordelen en goed te keuren.”
T-Mobile en Tele2 willen hun activiteiten onderbrengen in een joint-venture. T-Mobile noemt dit een belangrijke stap om te zorgen dat er meer concurrentie komt in de Nederlandse markt en dat T-Mobile zijn positie als uitdager van het bestaande duopolie kan verbeteren. “Hier profiteren alle Nederlandse consumenten van.”
T-Mobile krijgt 75% in joint-venture
Deutsche Telekom en de Tele2 Groep hebben hun plan op 15 december 2017 aangekondigd. In de nog op te richten joint-venture krijgt Deutsche Telekom 75 procent. Tele2 krijgt 25 procent en een eenmalige vergoeding van EUR 190 miljoen. De combinatie heeft ongeveer 5 miljoen mobiele klanten en een omzet van EUR 2 miljard per jaar. Men verwacht synergieën te kunnen realiseren ter waarde van EUR 1 miljard (contante waarde).
De Nederlandse toezichthouder ACM meldde in een nieuwsbericht dat de Commissie de fusie beoordeelt, maar dat ACM en Commissie hierin gelijk optrekken. Brussel heeft een voorlopige deadline gezet van 12 juni voor een besluit over wat nu officieel een lopende zaak is. Het besluit kan ook eerder vallen, of leiden tot een diepgaand onderzoek.
BORCULO – De gemeente Berkelland zegt er alles aan te doen om de gebrekkige mobiele bereikbaarheid in Borculo op te lossen. ‘We hebben een veiligheidsprobleem als mensen geen 112 kunnen bellen met de mobiele telefoon’, zegt een woordvoerder.
Woensdag maakte Omroep Gelderland bekend dat er problemen zijn met mobiel bereik in Borculo, nu er geen mast van KPN meer staat op de fabriek van Campina.
Afgaande op de telefoontjes, mailtjes en berichten op sociale media concludeert de gemeente dat een groot deel van Borculo en een deel van het buitengebied van Geesteren problemen heeft met mobiel bereik. Het zijn in ieder geval KPN-gebruikers die last hebben, maar mogelijk zijn ook abonnees van andere providers de dupe.
‘Veel bedrijven zijn des duivels’
Ook bedrijven zijn gedupeerd door problemen met mobiel bellen en whatsappen. ‘Wij zijn niet het enige bedrijf dat des duivels is’, vertelt Sander Klein Braskamp van bouwbedrijf Beltman in Borculo. ‘Het complete industrieterrein in Borculo heeft er last van. We kijken nu naar een andere provider, maar het ziet ernaar uit dat andere providers ook gebruik maakten van die mast op Campina.’
Klein Braskamp klaagt over gesprekken met werknemers op de bouw en met leveranciers die wegvallen. ‘Ik ben ook onderweg en niet altijd op mijn vaste nummer bereikbaar. Als ik dan weer bereik heb, komen er opeens vijf voicemailberichten binnen.’
‘Zienswijze over schaduw van de mast’
Een oplossing voor de problemen met mobiel bereik is nog niet voor handen, bevestigt de gemeente Berkelland. ‘KPN wil een mast neerzetten bij de kringloopwinkel, maar iemand heeft een zienswijze ingediend vanwege de schaduw van de mast.’
Ook voor een tijdelijke mast is een aanvraag gedaan, maar het gaat volgens de gemeentewoordvoerder nog zeker acht weken duren voordat die procedure doorlopen is.
T-Mobile en Tele2 hebben hun fusieplan op 2 mei aangemeld bij de Europese Commissie. Dat blijkt uit een publicatie van de Europese Commissie, DG Mededinging.
Brussel heeft een voorlopige deadline gezet van 12 juni voor een besluit over wat nu officieel een lopende zaak is. Het besluit kan ook eerder vallen, of leiden tot een diepgaand onderzoek. De Nederlandse toezichthouder ACM meldt in een nieuwsbericht dat de Commissie de fusie beoordeelt, maar dat ACM en Commissie hierin gelijk optrekken.
ACM deelt haar kennis met de Commissie vanwege de betekenis van deze voorgenomen overname voor de Nederlandse telecommarkt. Ook voert de toezichthouder marktonderzoek uit voor de beoordeling van deze concentratie door de Europese Commissie. De ACM dient geen verwijzingsverzoek in. Volgens de ACM is de Europese Commissie in deze situatie het best geplaatst om deze overname te beoordelen, omdat de Commissie op dit moment ook opnieuw de fusie van telecomaanbieders Liberty Global (UPC NL) en Ziggo onderzoekt.
Toetsing parallel aan marktbesluit KPN-VodafoneZiggo
Het ligt in de lijn om te veronderstellen dat de ACM en de Commissie ook zullen meewegen wat de voorgestelde fusie van T-Mobile en Tele2 betekent op de markt voor bundels van vaste en mobiele diensten. De ACM heeft dit onderzoek al gedaan voor de marktanalyse die moet gaan gelden voor KPN en VodafoneZiggo.
De fusie van UPC en Ziggo is in oktober 2014 goedgekeurd. KPN heeft echter via de rechter bezwaar gemaakt en daar een gedeeltelijke vernietiging van dat goedkeuringsbesluit mee gewonnen. De Commissie moet alsnog nader motiveren hoe zij aankijkt tegen de markt voor premium content. Liberty Global heeft om dit onderzoek gevraagd. Die conclusies gelden dan wel voor een moment dat al enkele jaren geleden is.
Het is nog niet bekend hoe de weging dit keer uitvalt. Juridisch zijn het gescheiden zaken: de marktanalyse voor breedband naast deze fusie van twee vast-mobiele aanbieders. Ze gaan echter over dezelfde markt en vallen ongeveer op hetzelfde moment. De ACM heeft het marktbesluit WFA geconsulteerd en is nog bezig de reacties te verwerken. Het besluit moet nog worden genotificeerd.
De grote groei is er uit bij de Nederlandse mobiele netwerken.
Kwamen er in 2016 en 2017 regelmatig nog honderden antenne-installaties per maand bij, dat aantal ligt nu meestal onder de honderd. In maart telde het Antennebureau in totaal 45.224 antenne-installaties, 59 meer dan in februari. In die maand kwamen er nog 69 antenne-installaties bij. Waarschijnlijk zal er weer een groeiversnelling komen wanneer 5G uitgerold wordt vanaf 2019, 2020.
Zoals gebruikelijk zijn het vooral antennes voor LTE-netwerken die er bij komen. In februari 59 van de 69, in maart 41 van de 59 installaties. Operators zijn vooral bezig met het verdichten van hun LTE/4G-netwerken in stedelijke gebieden, om zo capaciteit toe te voegen. Verder wordt steeds meer ongebruikt spectrum bedoeld 3G en 2G ingezet om 4G-netwerkcapaciteit aan te vullen en komen er antennes bij waarmee wordt geëxperimenteerd op het gebied van (pre)5G, zoals recent bij KPN. Toch zijn er ook nog wat antennes bij gekomen voor oudere mobiele technologieën: 13 voor GSM 900, 5 voor UMTS (3G)
De Tweede Kamer buigt zich over de uitrol van 5G in Nederland.
Op 29 maart schuiven in de Tweede Kamer twaalf deskundigen aan uit bedrijfsleven en overheid, voor een ronde tafel over het onderwerp. Vooraf hebben tien bedrijven al een position paper ingediend over het centrale thema: de 3,5 GHz-band.
De drie grootste mobiele operators vinden het heel belangrijk dat dit spectrum beschikbaar wordt gemaakt. Ze staan daarin min of meer tegenover andere stakeholders, zoals satelliet en gemeenten die het spectrum zien als alternatief voor (afwezig) vast internet. De Tweede Kamer heeft met een motie gevraagd dat de band snel beschikbaar komt. Daarvoor is overleg nodig met een stakeholder die niet bij de ronde tafel is, Defensie.
Snel beschikbaar komen 3,5 GHz-band ‘essentieel’
KPN noemt het essentieel dat de 3,5 GHz band snel beschikbaar komt. De mobiele industrie heeft de visie is dat er voor 5G mobiel spectrum nodig is in drie banden: 700 MHz, 3,5 GHz en 26 GHz. Deze drie banden hebben verschillende natuurkundige eigenschappen en worden naast elkaar gebruikt voor 5G. Als een ervan ontbreekt, heeft dat consequenties voor het geheel.
Daar komt bij dat de 3,5 GHz-band als eerste is opgepakt door de industrie. Leveranciers ontwikkelen het ecosysteem van apparaten en diensten het eerst voor deze band. In de eerste fase van 5G wordt dit vooral gebruikt om mobiel breedband te ontwikkelen. De operators willen die capaciteit toevoegen dankzij nieuw spectrum, omdat ze bestaande gebruikers van 4G-spectrum willen houden.
MNO’s willen snel meer spectrum
KPN pleit ervoor om de 3,5 GHz band in elk geval in een deel van Nederland beschikbaar te maken, in het gebied onder de zone van het satellietgrondstation in Burum. Daarvoor is het wel noodzakelijk dat er geen nieuwe vergunningen meer worden uitgegeven voor bestaande gebruikers, namelijk besloten bedrijfsnetwerken en vast-mobiele netwerken.
Ook T-Mobile stelt dat Nederland een koppositie heeft en die dreigt te verliezen, omdat toepassingen in de 3,5 GHz niet of niet zonder meer kunnen worden vervangen in andere frequentiebanden. 5Groningen wijst op het feit dat er in de 700 MHz band drie vergunningen komen van 10 MHz, terwijl de 3,5 GHz-band in principe ruimte biedt voor kavels van 100 MHz breed, met veel meer capaciteit per operator.
VodafoneZiggo roept de overheid op om te onderzoeken hoe er al in 2018 mee kan worden getest en om het spectrum vanaf 2020 beschikbaar te maken. VodafoneZiggo suggereert om het satellietgrondstation in Burum te verplaatsen naar een booreiland, of naar een ander land.
Het Agentschap Telecom is minder stellig in zijn visie. Het AT wijst erop dat 5G ook toepasbaar is in andere frequentiebanden dan 3,5 GHz, namelijk 700 MHz, 26 GHz en ook in de banden die de mobiele operators nu al hebben. Daarmee wordt de urgentie van de mobiele operators genuanceerd. “Niemand weet precies wanneer 5G in Nederland beschikbaar moet zijn, wil Nederland bij de koplopers van Europa blijven horen.” Het Agentschap wil ook niet vooruitlopen op toepassingen en onthoudt zich van commentaar op de investeringen en toepassingen.
Stakeholders bepleiten hun deelbelang
Uit de vooraf ingediende position papers blijkt ook dat de andere gevraagde deskundigen pleiten voor hun eigen zaak. Inmarsat, gebruiker van de 3,5 GHz band, pleit voor bescherming van dit bestaand gebruik en stelt dat er oplossingen zijn om 5G op een andere manier te realiseren via hybride netwerken in ander spectrum. Ook zou het met software defined radio (SDR) mogelijk moeten worden om op laag vermogen 5G in te zetten, zonder storing op satellietverkeer.
Eurofiber grijpt de kans aan om te pleiten voor regels die de uitrol van glasvezel te vergemakkelijken. Om alle antennes in 5G-netwerken aan te sluiten, is immers veel glasvezel nodig. De P10 is een samenwerkingsverband van tien plattelandsgemeenten. Deze liggen verspreid door Nederland en kennen vergelijkbare vraagstukken rondom breedband. De P10 pleiten voor het gebruik van 3,5 GHz voor Fixed-Wireless Access, mobiel breedband als vervanger voor vast. Koning & Hartman pleit voor 3,5 GHz, maar ziet dat niet als het exclusieve domein van de mobiele operators. Ook de andere gebruikers, zoals lokaal breedband, verdienen aandacht.
Defensie zit niet aan tafel
Onder de tien sprekers die de Tweede Kamer heeft uitgenodigd, zit geen vertegenwoordiger van de belangrijkste huidige gebruiker, namelijk Defensie. Het belang van de inlichtingendiensten staat door Burum haaks op het belang van mobiel internet. Deze kwestie sluimert al jaren, maar nu is 5G in opkomst. Dit belangenconflict wordt daarmee steeds scherper neergezet.
De Tweede Kamer heeft het onderwerp voorbereid door vragen te stellen over het satellietgrondstation en de mogelijkheden om de belangen te verenigen. Op basis van deze posities lijkt het antwoord niet dichterbij te komen. Het Agentschap Telecom herhaalt nog een keer wat EZK al heeft laten weten, namelijk dat er met Defensie wordt gezocht naar een oplossing. Ook de economische impact van 5G wordt niet met cijfers geduid.
De overheid overweegt om landelijk normen voor elektromagnetische velden (EMV) vast te leggen, meldt het Antennebureau. Dit is onderdeel van een grotere consultatie, namelijk die voor het Actieplan Digitale Connectiviteit. Belanghebbenden kunnen tot 12 april een reactie geven.
Op aanbevelen van de Europese Unie hanteert Nederland nu de blootstellingslimieten die in 1998 zijn vastgesteld door de International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection (ICNIRP), meldt het Antennebureau. Deze normen staan in het Antenneconvenant. Ook zijn ze opgenomen in de productnormen voor zendmasten en mobiele telefoons. De normen zijn echter niet omgezet in wetgeving.
Voor wat betreft specifiek elektromagnetische velden (EMV) wil EZK graag zoveel mogelijk zekerheid voor burgers dat de elektromagnetische velden van de antennes geen bedreiging vormen voor de gezondheid in de leefomgeving, ook als er sprake is van meerdere antennes in de directe omgeving (ook in het straatbeeld) als gevolg van de uitrol van “small cell” antennes (op lantaarnpalen, bushokjes, reclameobjecten,…), mailt een woordvoerder.
EZK wil voor operators graag duidelijkheid geven over het EMV-regime waaronder ze hun 5G netwerken, inclusief de small cells, uitrollen. Nu kan het beleid nog per gemeente verschillen. Zodra 5G beschikbaar is, gaan deze normen ook gelden voor de naar verwachting grote aantallen kleine antennes die bij zo’n netwerk horen.
Alle Europese landen hebben de aanbeveling van de Europese Commissie anders opgepakt. Sommige landen zijn strenger, zoals België. Binnen België is het Brussels Gewest zelfs nog strenger.
Het ministerie van Economische Zaken wil de mogelijkheden in de 3,5 GHz-band verruimen, om de toepassingen van 4G en 5G meer ruimte te geven. Het spectrum tussen 3,4 GHz en 3,8 GHz is in principe beschikbaar voor mobiele communicatie en wordt ook al gebruikt voor mobiel internet.
Wel gelden er beperkingen, nodig om het gebruik door het Ministerie van Defensie in Burum te beschermen. EZ erkent dat deze beperkingen worden gezien als een drempel voor de grootschalige uitrol van 5G in Nederland. “We werken in samenwerking met onder meer het Ministerie van Defensie aan manieren om de bestaande gebruiksbeperkingen te verruimen”, meldt een woordvoerder. Eind dit jaar verschijnt de Nota Mobiele Communicatie met een nadere uitwerking van de vooruitzichten voor deze frequenties.
EZ studeert ook op de mogelijkheden voor de 700 MHz band, die nu nog vooral gebruikt wordt voor tv-doeleinden. Een deel wordt geveild voor mobiel internet, maar over het middenstuk moeten nog knopen worden doorgehakt. De nog te verschijnen Nota Omroepdistributie geeft daarover meer duidelijkheid.
Kritiek op Nota Mobiele Communicatie
Afgelopen januari kwam EZ met de publieke consultatie voor de Nota Mobiele Communicatie, als onderdeel van de eerder gepubliceerde Nota Frequentiebeleid 2016. De Nota Frequentiebeleid 2016 bevat de algemene doelstelling, uitgangspunten en prioriteiten voor het frequentiebeleid in de komende 5-10 jaar. De nota moet richtinggevend zijn voor (besluitvorming over) de bestemming, verdeling en het gebruik van frequentieruimte.
De Nota Mobiele Communicatie moet het beleidskader bieden voor de uitgifte van frequenties in de 700-, 1400- en 2100 MHz banden. Daarmee wordt volgens EZ de voorspelbaarheid van het uitgiftebeleid bevorderd. Vooral de vier mobiele operators met een eigen netwerk – KPN, T-Mobile, Vodafone, Tele2 – vielen over een aantal voorstellen en beperkingen, waarmee Nederland zich binnen Europa weg zou bewegen van het innovatiepad richting 5G. Daaronder het voornemen om 2×10 MHz-blokken uit de 2,1 GHz frequentieband niet te veilen, maar apart te houden voor andere toepassingen.
In maart stelden de vier operators dan ook dat er veel wijzigingen nodig waren om volop mee te kunnen gaan in de ontwikkeling van 4,5G en 5G. De in totaal 18 vooral negatieve reacties op de Nota waren voor EZ aanleiding om extra onderzoek te laten doen naar de plannen voor de volgende mobiele veiling in 2019. Dat onderzoek wordt voor de zomer verwacht.
