LTE 4G als vervanger van de vaste lijn?
Multibandveiling Nederland: geen echte verrassingen, maar hoe agressief wordt Tele2?
De Nederlandse multibandveiling is op 14 december geëindigd. De opbrengst was 3,80 miljard euro voor vergunningen voor de 800, 900, 1800, 2100 en 2600 banden. KPN komt al in februari met proposities, gevolgd door Vodafone in de zomer van 2013. Tele2 zal als laatste komen omdat het zijn netwerk nog moet aanleggen. KPN laat verder weten fors het dividend te gaan korten.
Samengevat waren de winnaars:
KPN betaalt 1,35 miljard euro: 2×10 MHz in de 800 band, 2×10 in de 900 band, 2×20 in de 1800 band, 2×5 in de 2100 band en 1×30 in de 2600 band. Vodafone betaalt 1,38 miljard euro: voor hetzelfde spectrum, maar zonder het ongepaarde spectrum in de 2600 band. T-Mobile betaalt 911 miljoen voor 2×15 MHz in de 900 band, 2×30 in de 1800 band, 1×14,6 in de 1900 band en 1×25 in de 2600 band.
Tele2 betaalt 161 miljoen euro: 2×10 MHz in de 800 band. Nieuwkomer: Tele2
Zoals wij al verwachtten, is Tele2 straks de enige nieuwkomer. Het heeft er in de aanloop naar de veiling geen geheim van gemaakt de volgende stap in zijn evolutie te willen zetten: die van MVNO naar MNO. De combinatie Ziggo/UPC (ZUM) heeft wel meegeboden, maar is afgehaakt. Blijkbaar heeft het er wel voor gezorgd dat de prijs van het voor nieuwkomers gereserveerde spectrum in de 800 band enigszins is opgedreven naar 161 miljoen euro. Zoveel was ZUM dus net niet meer bereid te betalen. Daarmee heeft het in lijn gehandeld met onze verwachting: de kabelbedrijven wilden geen traditionele operator worden, concentreren zich nu op WiFi (met daarbuiten roaming op het Vodafone-netwerk) en hebben waarschijnlijk alleen maar meegeboden om voor een prikkie het gereserveerde spectrum op te pikken voor het geval dat Tele2 toch niet geïnteresseerd zou zijn. Tele2 zal waarschijnlijk als laatste grootschalig met LTE-proposities komen omdat het met zijn netwerk een achterstand heeft ten opzichte van de MNO’s. Daar komt nog bij dat het beperkt spectrum heeft en ook financieel is de basis niet heel breed. Tele2 Nederland is weliswaar schuldenvrij, maar het heeft relatief weinig klanten en cash flow. Allicht zal er daarom gemikt worden op network sharing met een andere partij. Aangezien KPN en Vodafone samenwerken, ligt een alliantie met T-Mobile enigszins voor de hand.
Prijs: conform verwachting:
De totaalprijs van 3,8 miljard is niet verrassend. Wij hadden al eerder berekend dat de opbrengst zou kunnen oplopen tot 4,5 miljard euro, op basis van spectrumveilingen in Europa in de afgelopen twee en een half jaar. De Nederlandse winnaars betalen 3,6 cent per MHz per hoofd van de bevolking per jaar dat de vergunning loopt. Dat is vergelijkbaar met de Portugese multibandveiling van een jaar geleden (3,9 cent) en de Belgische van maart 2011 (3,2 cent). Verder hadden wij een parallel getrokken met de Duitse veiling van mei 2010 en op basis daarvan zou de stand van de veiling medio november de 2 miljard hebben gepasseerd, onder bepaalde aannames (zie ons commentaar ‘Veiling na 13 dagen mogelijk al op 2 miljard euro’). En dan is er nog de Nederlandse UMTS-veiling van 2010, die 5,9 miljard gulden opgebracht, ofwel 3,3 miljard euro inclusief inflatie. Dat de huidige multibandveiling meer zou opbrengen, mocht verwacht worden om twee redenen: ten eerste werd er méér geveild (meer spectrum, langere looptijden, technologie-neutraal) en ten tweede is het risico nu aanmerkelijk lager dan 11 jaar geleden. Net als indertijd is alles gebaseerd op verwachtingen, maar die van vandaag zijn een stuk meer solide dan die van 2001, toen er nog geen smartphones waren, geen YouTube en geen Facebook. Het enige wat het risico verhoogt, is WiFi, iets wat er 11 jaar geleden ook nog niet was. Als vervanger van mobiele technologie (zie ZUM), zorgt WiFi er mogelijk voor dat de vraag naar mobiele data afneemt.
Tarieven: hoe agressief wordt Tele2?
Met iedere technologische stap mag in beginsel een hogere prijs verwacht worden. Het nieuwe spectrum zal bezet worden met vierde generatie (4G) mobiele technologie (LTE: long term evolution). Deze biedt hogere snelheden, meer capaciteit, lagere latency en voor de operators een beduidend efficiënter gebruik van spectrum. Daar staat echter tegenover dat Tele2, als nieuwkomer, voor pijsdruk gaat zorgen. Althans, als het zijn beloftes gaat waarmaken. Waarbij het overigens het nadeel heeft dat het als laatste in de markt zal komen omdat het netwerk nog grotendeels aangelegd moet worden. De hoge efficiency van LTE helpt te onderneming daarbij, want dat zorgt voor lage netwerkkosten (opex). Als het dan tevens voor eenvoudige proposities zorgt, blijven ook de marketingkosten beperkt. Maar het blijft de vraag hoe agressief Tele2 wordt. Als het vasthoudt aan de bestaande strategieën, gebaseerd op prijsmaximalisatie, dan is de kans groot dat LTE als premiumdienst in de markt gezet wordt. Verder wil Tele2 niet langer een discounter zijn, of zelfs aanbieder van de ‘Best Deal’, het wil nu vooral het imago hebben van de Value Champion. Daarbij gaat het niet alleen om lage prijzen, maar ook om hoge kwaliteit (zie ons bericht ‘Tele2: van Discounter via Best Deal naar Value Champion’). Het is dan ook zeer de vraag of Tele2 bereid is zich niet zozeer op prijs maar op volume te concentreren, iets waarvoor het mogelijk niet voldoende spectrum heeft. Met een strategie gericht op maximalisatie van de volumes, en met eenvoudige en zeer ruime proposities (20 euro per maand voor onbeperkt bellen/SMS-sen/MMS-sen naar 40 landen en 3 GB), weet Free de Franse markt op te schudden. Sinds januari 2012 is deze aanbieder als vierde MNO actief en heeft het een marktaandeel opgebouwd van meer dan 6 procent. Kortom, het is vooral afwachten hoe agressief Tele2 wordt en dus blijft het ook de vraag of de tarieven omhoog of omlaag gaan. Verder zullen de LTE-tarieven ook afhangen van de vraag of LTE ook ingezet zal worden als vervanger van de vaste lijn (zie onder), waardoor de prijs zich zal richten op de ADSL-tarieven. En een rol zal spelen of LTE in een triple play of zelfs een quad play wordt aangeboden.
LTE als vervanger van de vaste lijn?
Een andere kwestie is: wordt LTE straks massaal ingezet als vervanging van de vaste lijn (zie ook ons commentaar ‘Is LTE een substituut voor FTTH? Niet echt …’)? Met de snelheden die Deutsche Telekom in Duitsland belooft (75 Mbps in de 800 band, 150 Mbps in de 1800 band) is er ruimte voor een strategie die daarop gericht is (zie ons artikel ‘DT strategie 2015: focus op LTE en FTTC’). Vooral de ADSL-markt mag zijn borst nat maken. In Zweden is Tele2 een voorbeeld: het biedt 80/8 Mbps aan voor 40 euro per maand als een alternatief voor ADSL. Opvallend is overigens dat KPN (30 MHz) en T-Mobile (40 MHz) een ruime hoeveelheid ongepaard spectrum hebben opgepikt. Daarbij hoort de TD-LTE technologie bij, die voor de up- en downlink van het zelfde spectrum gebruik maakt (het verkeer wordt in de tijd, niet in het spectrum gescheiden, dus time division in plaats van frequency division). TD-LTE is een volledig mobiele technologie, maar in de praktijk wordt het vaak ingezet als semi-vaste technologie, waarbij een ontvanger aan de buitenkant van een woning gemonteerd wordt. Juist met TD-LTE kan dus een ADSL-vervanging worden aangeboden. Het is de vraag of KPN hiermee zijn ADSL-basis gaat aanvallen, maar bij T-Mobile is dat eigenlijk de vraag helemaal niet. Immers, T-Mobile heeft al gezegd niet meer in ‘vast’ te willen investeren. En op de recente Capital Markets Day van Deutsche Telekom kreeg T-Mobile NL te horen dat het zich moet gedragen als een ‘unconventional attacker’ (ook moet de capex omlaag, maar daarvoor kan gezorgd worden door niet meer in het ADSL-netwerk te investeren, waarmee T-Mobile een unbundler is). Overigens is dat geen goed nieuws voor de kabelaars, want de groei van kabelinternet gaat vooral ten kosten van de ADSL-markt en nu gaat wellicht ook T-Mobile zijn pijlen richten op die markt. Kortom, naast Tele2 kan ook T-Mobile ervoor kiezen LTE goedkoop in de markt te zetten. En T-Mobile heeft daarvoor een grote hoeveelheid spectrum beschikbaar.
Wholesale: vooral een kans voor Vodafone:
Op de mobiele wholesalemarkt is KPN momenteel de grootste partij, met tientallen MVNO’s als klant. Tele2 heeft een beperkte spectrumpositie en zal daarom waarschijnlijk niet zwaar op wholesale gaan inzetten. T-Mobile kan dat wel doen, met zijn ruime spectrumpositie, maar het verliest op termijn Tele2 als klant. Voorlopig overigens niet, want het 2G en het 3G netwerk blijven voorlopig nog operationeel. Vodafone heeft straks Ziggo en UPC als klant, waardoor het van eventueel succes van deze partijen kan meeprofiteren – net zoals Orange in Frankrijk meeprofiteert van het succes van Free, omdat Free zijn netwerk nog net volledig aangelegd heeft en voorlopig nog moet vertrouwen op roaming op het Orange-netwerk.
Conclusie:
De opbrengst van de veiling en de komst van Tele2 als nieuwkomer verrassen niet. Een grote vraag is nog hoe LTE in de markt gezet gaat worden (prijzen, quad plays, vervanger van ADSL) en hoe agressief Tele2 en T-Mobile zullen zijn. Op de wholesalemarkt zal Vodafone, dat de hoogste prijs betaalt, profiteren omdat het in potentie straks de grootste MVNO’s als klant heeft: Ziggo en UPC. En ten slotte zal naar alle waarschijnlijkheid TD-LTE zijn weg naar de Nederlandse markt vinden en mogelijk door T-Mobile worden ingezet om de ADSL-markt aan te vallen.
Bron: telecompaper