De Multibandveiling begint op 29 juni met drie deelnemers en eindigt korte tijd later met drie winnaars. Het is, zeker zonder nieuwkomers zoals Tele2 in 2012, een voorspelbaar scenario. Een strijd om spectrum ligt niet voor de hand. Het aantal van drie deelnemers is een logische veronderstelling.
Ten eerste omdat alle drie de MNO’s hebben gezegd dat ze mee doen. Ze hebben eerst hun inschrijving gemeld, en vervolgens hun toelating tot de Multibandveiling.
Ten tweede is maximaal drie deelnemers logisch omdat het spectrum niet geschikt is voor nieuwkomers. Anders dan in 2012 ligt er dit keer geen reservering klaar voor een nieuwe partij. Daarnaast zou een nieuwkomer nog moeten beginnen met de uitrol van een eigen netwerk en dat is een onneembare hindernis.
In deze veiling komen drie verschillende frequentiebanden aan bod. KPN, T-Mobile en Vodafone kunnen de 700 MHz-band verdelen in drie gelijke vergunningen van 2 x 10 MHz. Iets anders wordt zelfs door het ministerie van EZK niet verwacht of wenselijk geacht. Bij de verdeling van de 1400 MHz frequenties lijken KPN en Vodafone meer kans te maken dan T-Mobile. De 2100 MHz band is op dit moment gelijk verdeeld over de MNO’s en het is het meest waarschijnlijk dat dat zo blijft.
KPN heeft op dit moment het minste spectrum in handen, T-Mobile het meest, met de Tele2 vergunningen erbij. Mogelijk besluit KPN dat het zijn achterstand wat wil verkleinen, maar dan zal het wel moeten opbieden tegen de andere twee.
Supersnel internet door 5G, gemeenten in Nederland zien kansen en willen het graag. Maar wel willen ze in de uitvoering graag zelf de regie hebben. Ze zijn bang met de kosten te worden opgezadeld en vrezen een verstoring van het straatbeeld.
Het is inmiddels een rijdende trein, de invoering van het 5G-netwerk. Binnenkort worden de eerste frequenties geveild. Het is voor gemeenten lastig om zelf nog keuzes te maken, ziet Franc Weerwind. Hij spreekt namens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en is burgemeester van de stad Almere. “Wij moeten de regie terugpakken. Het hele antennebeleid stelt overheden verplicht om mee te werken. Het gaat er nu om goede afspraken te maken.”
Praktische vragen
Gemeenten op zowel het platteland als in de grote steden zijn bezorgd over de invoering van het 5G-netwerk. Ze vinden dat ze niet genoeg worden gesteund door het Rijk. Niet alleen komen er veel vragen op hen af van inwoners over hun gezondheid, ‘zijn die nieuwe masten die erbij moeten niet schadelijk en kankerverwekkend?’, ook zitten gemeenten met allerlei praktische vragen.
Behouden ze bijvoorbeeld wel de invloed op de inrichting van hun eigen omgeving met de nieuwe masten? En wat moet het kosten om die masten op stadsmeubilair zoals lantaarnpalen of bushokjes te hijsen? Regie en zeggenschap houden over hoe en waar de vele antennes geplaatst moeten worden, is daarom erg belangrijk. “Hoe krijg je een gemeente geïnformeerd over antennebeleid en kun je mensen geruststellen over hun gezondheid?”, vraagt burgemeester Weerwind zich af. “Juridisch formeel hebben de techneuten het in de gemeente voor het zeggen.”
Hebben we wel invloed?
“We hebben verschillende uitdagingen wat betreft de aanleg van een 5G netwerk”, ziet ook Ger Baron. Hij is innovatiedirecteur bij de Gemeente Amsterdam. “Met steeds meer inwoners in onze gemeente is er een groeiende behoefte aan communicatie en antennes.”
Volgens Baron beginnen de problemen pas goed na de tweede veiling, wanneer de 3,5GHz frequentie wordt geveild. “Voor de frequenties van de eerste veiling zijn maar 10 procent nieuwe masten nodig voor het hele land.” Pas bij de tweede veiling, als de hogere frequenties aan bod komen, moeten er veel masten bij worden geplaatst. “Vanaf 2022 moeten er duizenden small cells bij. Dat zijn kleine masten die dicht op elkaar moeten staan.”
info
Aan het begin van deze zomer worden de eerste, lagere 5G-frequenties geveild, over ongeveer twee jaar komen de hogere frequenties aan de beurt. Voor de lagere frequenties zijn slechts een beperkt aantal nieuwe masten nodig. De hogere frequenties hebben een kleiner bereik, dus daarvoor zijn vele duizenden nieuwe, kleine masten nodig, de zogenaamde small cells.
Volgens de nieuwe Telecomwet moeten overheden kleine antennes op openbare gebouwen en straatmeubilair toestaan en mogen ze daar alleen bezwaar tegen maken als ze een goede reden hebben. Gemeenten zijn momenteel met staatssecretaris Mona Keijzer in gesprek over de mate van regie op de inrichting van 5G-apparatuur.
Lantaarnpalen, gebouwen en bruggen
Het dilemma waarin gemeenten verkeren is dat ze enerzijds graag in de behoefte willen voorzien en duidelijk de voordelen zien, maar anderzijds tegen de nodige vragen aanlopen. Waar plaats je bijvoorbeeld die zogenaamde small cell-antennes ‘zonder het stadsgezicht te verpesten en hebben we daar nog wel invloed op?’ Het is een van de vele vragen die bij Baron leeft.
“We kunnen die small cells op bestaand stadsmeubilair zetten”, zegt Baron. “Dat zijn lantaarnpalen, gebouwen, bruggen en trams. De vraag is of dit zomaar kan. Je gaat iets op een lantaarn zetten die er niet voor gebouwd is. Wat als de stroom eraf gaat? Bij ons in Amsterdam gaat de paal overdag uit, het netwerk dus ook? Wat als zo’n paal kapot gaat? Wie betaalt dat? Als we zendmasten op overheidsdaken zetten, wie krijg dan de sleutels voor het gebouw voor onderhoud? Je moet er wel 24 uur per dag bij kunnen.”
T-Mobile en KPN zijn niet van plan om de route van Vodafone Nederland te volgen bij het aanbieden van 5G, door nu al deze mobiele technologie uit te rollen. Dat laten beide operators aan Telecompaper weten. KPN stelt bewust voor een andere route te kiezen waarbij nog te veilen spectrum gebruikt wordt. T-Mobile wil een toegewijde frequentieband gebruiken.
De Multibandveiling, waarbij licenties voor blokken spectrum geveild worden om in te zetten voor 5G, vindt naar verwachting begin juni plaats. Vodafone biedt echter al sinds 28 april 5G aan in ruim de helft van Nederland en het zal vanaf eind juli heel Nederland daarmee bedienen. Vodafone gebruikt bestaande 1800 MHz-spectrumbanden, die nu voor 4G worden ingezet. Met behulp van door partner Ericsson ontwikkelde DSS (dynamic spectrum sharing)-technologie kan Vodafone het bestaande 1800 MHz-spectrum verdelen tussen 4G en 5G.
T-Mobile: lat voor 5G hoger dan 4G
T-Mobile beloofde in het kader van de fusie met Tele2 Nederland vorig jaar onder meer dat de operator als eerste een (landelijk dekkend) 5G-netwerk zou aanbieden. Voor nu lijkt de operator echter te willen gaan voor volledigheid in plaats van snelheid. T-Mobile laat bij monde van woordvoerder Lisa van den Eijk weten de lat voor het 5G-netwerk nog hoger te leggen dan bij het 4G-netwerk. Ze wijst erop dat dit mobiele netwerk al diverse malen als beste uit de bus kwam bij onderzoeken.
“Voor ons 5G-netwerk leggen we die lat net zo hoog, zo niet nog hoger. Voor ons betekent een state-of-the-art 5G-netwerk dat het landelijk dekkend is en er een toegewijde band beschikbaar is voor 5G, zodat we nieuwe 5G klanten de optimale kwaliteit kunnen bieden die men van ons gewend is, zonder dat dit ten koste gaat van de service die we bieden aan bestaande 4G klanten.”
Dat betekent voor 5G ook dat men geen gebruik wil maken van mogelijkheden om nu al 4G-spectrum voor 5G in te zetten, mede vanwege de verwachte groei van dataverkeer, stelt van den Eijk. “Bovendien moet het netwerk een ongekende capaciteit hebben om het dataverkeer van miljoenen Unlimited-klanten te faciliteren waarvan we verwachten dat deze exponentieel zal blijven groeien. Daarom werken we keihard aan onze ambitie een landelijk dekkend 5G-netwerk van wereldklasse aan te bieden.”
Het mobiele netwerk van T-Mobile Nederland kwam vorig jaar augustus voor het derde jaar op rij als snelste uit de testen van Ookla. De score van 70,79 van T-Mobile wordt door Vodafone en KPN gevolgd met scores die dicht bij elkaar liggen: respectievelijk 48,57 en 47,99. In april 2019 won T-Mobile de netwerktest van P3 Communications. KPN eindigt nipt voor Vodafone.
KPN: bewust keuze andere route
KPN geeft aan bekend te zijn met de optie om voorafgaand aan de veiling al voor 4G gebruikt spectrum te delen voor 5G-doeleinden. “Maar we kiezen bewust voor een andere route naar 5G waarbij we gebruik willen maken van nog te veilen spectrum”, geeft KPN-woordvoerder Stijn Wesselink aan. “Waar 4G een revolutie was, is 5G veel meer een evolutie die zich stapsgewijs zal ontwikkelen. Wij focussen op toegevoegde waarde van 5G voor klanten en laten dat leidend zijn in onze aanpak.”
KPN begon in november 2019 met de modernisering van het mobiele netwerk, waarbij apparatuur van Huawei werd ingezet. KPN wil de huidige apparatuur in heel Nederland vervangen, om de groei van 4G in goede banen te leiden en om 5G te kunnen lanceren. Per mobiele site wordt alle apparatuur van het dak getakeld en in één keer vervangen, met antennes, radio’s, baseband en voeding/noodstroom. Veel sites zijn in 2013 en 2014 neergezet voor de landelijke uitrol van 4G. Deze apparatuur is echter nog niet 5G-ready en moest dus sowieso vervangen worden.
Te veilen spectrum
Hieronder staan de blokken spectrum waarvoor tijdens de Multibandveiling licenties geveild worden:
Vergunning Band Type kavel Aantal Reserveprijs
K 700 MHz 2 x 5 MHz 6 EUR 75.180.000
L 1400 MHz 1 x 5 MHz 8 EUR 5.030.000
M 2100 MHz 2 x 5 MHz 12 EUR 35.279.000
Ook Zwolle is bezig met de uitrol van het 5G netwerk. Daarvoor moeten er in de stad wel meer antennes worden geplaatst. De gemeente zegt dat in het wetenschappelijk onderzoek ‘tot heden geen bewijzen zijn gevonden voor negatieve effecten op de gezondheid door blootstelling aan elektromagnetische velden onder de blootstellingslimieten.’
Heel Europa moet de komende jaren over op het 5G-netwerk, waarmee data veel sneller uitgewissel kan wordem. Er zijn drie frequentiebanden aangewezen voor 5G. Dit zijn de 700Mhz, de 3,5Ghz en de 26GHz. De EU heeft in het voorjaar van 2018 vastgelegd dat overal in Europa de 3,5 Gigahertz (Ghz) frequentieband beschikbaar wordt gesteld voor het aanbieden van algemene mobiele communicatie aan consumenten en bedrijven via 5G.
De 700MHz band komt in 2020 ter beschikking voor mobiel gebruik in Nederland.
De 3,5Ghz band vanaf september 2022 in Nederland.
Voor de 26Ghz band moet het verdeelbeleid in Nederland nog bepaald worden.
Hoe hoger de frequentie hoe meer dataverkeer mogelijk is, maar dit gaat wel ten koste van het bereik, zegt de gemeente. Hierdoor zijn voor de hogere frequenties meer antennes nodig. Hieronder de reikwijdte van de te gebruiken frequenties aangegeven:700 MHz ~3-4 km
3,5 GHz ~ < 600 meter
26 GHz ~ <100-200 meter
Voor het gebruik van de 700 MHz frequentie is een uitbreiding noodzakelijk van het aantal antenne opstelpunten en antennes van ongeveer 10%. Voor Zwolle en directe omgeving betekent dit dat de uitbreiding zich beperkt tot ongeveer 2 a 3 antenne opstelpunten en mogelijk ongeveer 10 antennes op die opstelpunten.
Verdere verdichting aantal antennes
Anders wordt het na de veiling van de 3,5 Ghz frequentie in 2022. De reikwijdte van de dan gebruikte antennes zal maximaal ongeveer 600 meter zijn. Dit betekent uiteindelijk een verdere verdichting van het aantal antennes en antenne-opstelpunten. In het wetsvoorstel tot wijziging van de Telecommunicatiewet staat dat gemeenten kleine 5G antennes, de zgn. smartcells, op openbare gebouwen en straatmeubilair zoals lantaarnpalen en verkeerslichten moeten toestaan tenzij zij een redelijke grond hebben om het af te wijzen.
Gezondheidsrisico’s
Volgens de gemeente Zwolle zijn er vooralsnog geen zorgen over de gezondheidsrisico’s van 5G. Andere actiegroepen in Nederland zijn de laatste dagen in het nieuws gekomen door antennes in brand te steken als protest tegen de uitrol van 5G en de – volgens hen – daaraan verbonden gezondheidsrisico’s. ‘Wetenschappelijke adviesorganen zoals de World Health Organisation (WHO) en de Gezondheidsraad concluderen dat in het wetenschappelijk onderzoek tot heden geen bewijzen zijn gevonden voor negatieve effecten op de gezondheid door blootstelling aan elektromagnetische velden onder de blootstellingslimieten’, stelt de gemeente Zwolle.
Grote hoeveelheden data
Met 5G wordt het versturen van grote hoeveelheden data mogelijk. Nieuwe innovatieve toepassingen zoals autonoom rijden, smart cities en zorg op afstand kunnen hierdoor worden gerealiseerd. 5G is bijvoorbeeld nodig om opdrachten aan auto’s te geven. Dat leidt tot een betere doorstroming van het verkeer. De uitrol start in 2020.
Het vernieuwde spraaknetwerk van C2000 blijft langer in de nazorg, meldt het Ministerie van Justitie en Veiligheid aan de Tweede Kamer. C2000 functioneert nog niet zoals de hulpverleners op straat, voor wie het netwerk van cruciaal belang is, mogen verwachten.
Het spraaknetwerk is op 28 januari overgezet naar het nieuwe systeem. Sindsdien komen uit het hele land alarmerende berichten over haperende communicatie.
De vakbonden, zoals die voor politiepersoneel, maar ook de Centrale Ondernemingsraad van de politie, krijgen de klachten en meldingen vaak als eerste binnen. Vakbond ACP heeft vorige maand een ultimatum gesteld: als de problemen niet worden opgelost, moeten agenten voortaan op een andere manier – in duo’s – worden ingeroosterd.
Er zijn door het nazorgteam van specialisten belangrijke stappen gezet in het oplossen van deze problemen. Het ministerie verwacht dat na 1 juli het netwerk in regulier beheer kan worden genomen.
Per dag zijn er gemiddeld 18.600 unieke randapparaten operationeel in het C2000-netwerk, worden er gemiddeld 444.300 gesprekken gevoerd en zo’n 300 noodoproepen afgehandeld. Hierbij hebben zich problemen voorgedaan, zoals verlies van de verbinding of matige audiokwaliteit.
Problemen met handover
De meeste meldingen en klachten gingen over verlies van verbinding. Deze problemen doen zich vooral voor als een gebruiker zich verplaatst en daarbij van het dekkingsgebied van de ene naar dat van de andere mast verplaatst, of als veel gebruikers in hetzelfde gebied aan het werk zijn. Hiervoor is op 27 maart een belangrijke update van het netwerk doorgevoerd, en de verbetering van de ervaring van hulpverleners lijkt veelbelovend.
Verder is er prioriteit gegeven aan het onderzoeken van negen meldingen van incidenten met de noodknop. Ook dit lijkt met de verbindingsproblematiek te maken hebben gehad: als de verbinding met het spraaknetwerk wegvalt, is ook een gesprek via de noodknop niet mogelijk.
Smartphone-app als alternatief
Een van de maatregelen is het gebruik van de push-to-talkapp. Dit is een app op de smartphone waarmee via het normale datanetwerk groepscommunicatie mogelijk is. De app is eerder door alle eenheden voor de migratie aangeschaft. Nu is voor de verlengde nazorgfase een noodknopfunctie toegevoegd die overeenkomt met de noodknopfunctie in C2000.
Telecombedrijf Cellnex Telecom gaat aangifte doen wegens een brand die in de nacht van zaterdag op zondag woedde in een zendmast in het Brabantse Deurne, schrijft de NOS. De eigenaar van de zendmast vermoedt brandstichting.
Afgelopen weekend zijn er in het Verenigd Koninkrijk meerdere zendmasten in brand gestoken. De brandstichting volgde na de verspreiding van online nepnieuws, waarin een link tussen 5G-straling en het coronavirus wordt gelegd.
Het Britse ministerie van Digitale Zaken, Cultuur, Media en Sport heeft op Twitter gewaarschuwd voor de nepnieuwsberichten. Minister voor Kabinetszaken Michael Gove noemde de berichten eerder al “gevaarlijke onzin”.
Voor de uitrol van het 5G-netwerk worden nieuwe zendmasten geplaatst. Critici zijn bang dat de straling van de masten schade aan de gezondheid toebrengt, hoewel onderzoek heeft uitgewezen dat de straling onder de aanbevolen limiet van de Europese Unie blijft.
‘Fuck 5G’
Het is niet bekend of er een link is tussen de branden in het Verenigd Koninkrijk en de brand in Deurne. Op een elektriciteitskast bij de zendmast stond de tekst ‘Fuck 5G’, al is het niet bekend of dit erop is geschreven rond dezelfde tijd dat de brand uitbrak.
Wel vermoedt de Cellnex Telecom dat er sprake was van brandstichting. “We hebben ter plaatse samen met de leverancier onderzoek gedaan”, zegt Ed Boerema, manager bij Cellnex Telecom tegen de NOS. “De brand is begonnen aan de buitenkant van de apparatuurkast. Op basis daarvan trekken wij de conclusie dat de brand niet in de kast is begonnen of is ontstaan door kortsluiting.”
De mast in Deurne wordt gebruikt door meerdere providers voor 2G-, 3G- en 4G-verbindingen. 5G is in Nederland nog niet uitgerold, de frequenties moeten nog geveild worden. Dit zal voor 30 juni 2020 plaatsvinden.
Cellnex Telecom was maandagavond niet bereikbaar voor vragen van NU.nl.
Beëindiging van de huur voor een antenne-opstelplaats: vergeet niet de ontruiming aan te zeggen!
Op veel daken van appartementencomplexen tref je ze aan maar ook op diverse kantoorgebouwen, antennes van telecomproviders. Doorgaans heeft de betrokken telecomprovider met de VvE, dan wel de eigenaar van het gebouw, een huurcontract gesloten voor het mogen plaatsen van de antenne-installatie op het dak, of in aan het gebouw.
In het huurrecht wordt de ruimte die wordt verhuurd voor het plaatsen van een dergelijke antenne-installatie aangemerkt als overig gebouwd onroerend goed in de zin van artikel 7:230a BW. Voor VvE’s en ander soort eigenaren is het van belang zich hiervan bewust te zijn en dan met name als de VvE/ eigenaar de huurovereenkomst van een opstelplaats voor een antenne-installatie wil beëindigen. Een dergelijke huurovereenkomst kan door opzegging eenvoudig worden beëindigd. De huurder heeft namelijk geen recht op huurbescherming. Wel komt de huurder van een antenne-opstelplaats in aanmerking voor ontruimingsbescherming. En hierin schuilt voor de VvE/ eigenaar een gevaar!
Bij de verhuur van antenne-opstelplaatsen is het belangrijk dat de VvE/ eigenaar zich bewust is van de ontruimingsbescherming die de huurder toekomt als de VvE/ eigenaar de huurovereenkomst met de telecomprovider wil opzeggen. Deze ontruimingsbescherming speelt overigens geen rol als (1) de huurder zelf de huurovereenkomst heeft opgezegd, (2) de huurder uitdrukkelijk in de huurbeëindiging heeft bewilligd of (3) de huurder veroordeeld is tot ontruiming omdat hij tekort is geschoten in de nakoming van zijn verplichtingen uit hoofde van de huurovereenkomst (zie 7:230a lid 2 BW).
Waarom moet de VvE/ eigenaar goed opletten als de huurovereenkomst wordt opgezegd?
Naast het opzeggen van de huurovereenkomst tegen een bepaalde datum, is namelijk ook vereist dat de ontruiming schriftelijk en ondubbelzinnig aan de huurder wordt aangezegd. In de praktijk komt het regelmatig voor dat wordt vergeten om de ontruiming aan te zeggen. Dit leidt tot problemen als de huurder niet van plan is om te vertrekken. De huurder is namelijk niet verplicht om het gehuurde onmiddellijk bij het einde van de huurovereenkomst te ontruimen. Vanaf de datum waartegen de ontruiming is aangezegd, begint namelijk een in de wet vastgestelde termijn van twee maanden voor de ontruimingsbescherming van de huurder te lopen. In deze twee maanden kan de huurder het gehuurde nog blijven gebruiken en is huurder niet verplicht om tot ontruiming over te gaan. Als de huurder het gehuurde nog langer wil gebruiken, moet binnen voornoemde termijn van twee maanden een verzoek tot verlenging van die ontruimingsbescherming door de huurder worden ingediend bij de kantonrechter. Zolang de verhuurder de ontruiming niet of onvoldoende duidelijk heeft aangezegd, is de huurder niet verplicht om tot ontruiming over te gaan. Als gevolg hiervan kan de verhuurder zolang de ontruiming door hem niet is aangezegd (en de huurder blijft zitten), in rechte geen ontruiming door de huurder afdwingen.
Naar aanleiding van een verzoek tot verlenging van de ontruimingsbescherming, wordt door de kantonrechter een belangenafweging gemaakt. Met andere woorden de kantonrechter weegt de belangen van de huurder bij voortzetting van het gebruik af tegen de belangen van verhuurder bij ontruiming door de huurder. Zaken die bij de belangenafweging een rol (kunnen) spelen zijn onder meer de beschikbaarheid of het voldoende hebben gezocht naar een alternatieve locatie, investeringen die door de huurder zijn gedaan, de in acht genomen opzegtermijn, een eventuele verkoopwens of wens tot wederverhuur van verhuurder etc.
In praktijk komt het voor dat VvE’s/ eigenaren de huurovereenkomsten met telecomproviders willen beëindigen vanwege een angst voor de straling. Het is echter niet onomstotelijk bewezen dat de straling schadelijk is. In de rechtspraak wordt een angst voor straling bij leden van de VvE/ eigenaar in ieder geval als onvoldoende zwaarwegend belang aangemerkt ten opzichte van het belang van een telecomprovider (huurder) om het gebruik van de antenne-opstelplaats voort te zetten zolang de telecomprovider nog geen alternatieve locatie heeft kunnen vinden. Een verzoek tot verlenging van de ontruimingsbescherming wordt in ieder geval afgewezen als (1) de huurder onbehoorlijk gebruik maakt van het gehuurde, (2) de huurder ernstige overlast veroorzaakt of (3) sprake is van wanbetaling aan de zijde van de huurder. Als sprake is van een van de drie hiervoor genoemde omstandigheden kan van de verhuurder niet worden verwacht dat het gebruik van het gehuurde door huurder voortgezet.
Als de kantonrechter de belangen van de huurder bij voortzetting van het gebruik zwaarder vindt wegen dan de belangen van verhuurder bij beëindiging van het gebruik, wordt de ontruimingstermijn met een jaar verlengd, te rekenen vanaf de einddatum van de huurovereenkomst. Dit kan een andere datum zijn dan de datum waartegen de ontruiming is aangezegd. De huurder kan vervolgens nog maximaal twee keer een verzoek doen tot verlenging van de ontruimingstermijn met een jaar. Deze verzoeken dienen door de huurder steeds één maand voor het verstrijken van de termijn te worden gedaan. Als een VvE/ eigenaar dus niet goed opzegt, kan de VvE/ eigenaar nog zeker drie jaar aan de huurder vastzitten.
Conclusie
Kortom, als de VvE/ eigenaar een huurovereenkomst voor een opstelplaats voor een antenne-installatie wil beëindigen, is het van zeer groot belang dat naast opzegging van de huurovereenkomst ook schriftelijk en ondubbelzinnig de ontruiming wordt aangezegd. Dit geldt ook voor huurovereenkomsten die voor bepaalde tijd zijn aangegaan. Doet de VvE/ eigenaar dit niet of is de opzeggingsbrief niet duidelijk genoeg, dan loopt de VvE/ eigenaar het risico dat ze nog geruime tijd aan de telecomprovider vast zit.
3G verdwijnt langzaam. Het 3G-netwerk van VodafoneZiggo moet eind februari volledig uitgeschakeld zijn. Ook KPN heeft het voornemen om vanaf 2022 te stoppen met het 3G-netwerk. T-Mobile heeft nog geen concrete plannen, maar ook die provider sluit niet uit dat 3G op termijn verdwijnt. Vijf vragen over het uitschakelen van 3G.
Waarom wordt het 3G-netwerk uitgeschakeld?
VodafoneZiggo wil meer capaciteit beschikbaar maken voor het 4G-netwerk. Volgens de provider is extra capaciteit nodig vanwege het “snel stijgende dataverbruik van klanten op het 4G-netwerk”. Omdat het grootste deel van de klanten gebruikmaakt van 4G, is het volgens de provider efficiënter om de 3G-frequentieruimte hiervoor vrij te maken.
Wat als er ergens geen 4G beschikbaar is?
Vodafone- en KPN-klanten met een 3G-abonnement of -telefoon kunnen te maken krijgen met de situatie dat zij geen 4G-dekking hebben. Bij beide providers geldt dat met name op de Veluwe, Terschelling en andere Waddeneilanden geen 4G-internet beschikbaar is. Bekijk de dekkingskaarten van Vodafone en KPN voor de exacte situatie.
“Mocht ergens onverhoopt geen 4G-dekking zijn, dan kunnen mobiele data straks alleen verstuurd worden via lage snelheid (2G, red.) of via wifi (in de trein, red.)”, laat René Loman van VodafoneZiggo weten.
2G, 3G, 5G: wat is ook alweer wat?
1G: De eerste generatie voor mobiele communicatie. Deze generatie was nog analoog: datacommunicatie was nog niet mogelijk.
2G: Het eerste digitale gsm-netwerk. Gebruikers kunnen op dit netwerk bellen, sms’jes versturen en met lage snelheid internetten.
3G: Kan gebruikt worden voor bellen, sms’en en het versturen van grotere databestanden. Ook kunnen gebruikers hierop mobiel internetten met een hogere netwerksnelheid dan bij 2G.
4G: Voornamelijk gericht op dataverkeer en biedt downloadsnelheden van rond de 100 Mbps.
5G: Nieuwe technologie, nog niet beschibkaar. 5G moet nog sneller mobiel internet bieden dan 4G.
Hoe weet ik of mijn telefoon 4G ondersteunt?
Telefoons van voor 2013 ondersteunen vaak geen 4G. Een manier waarop je kunt checken of je telefoon wel of geen 4G ondersteunt, is door je wifi tijdelijk uit te schakelen, zodat je telefoon verbindt met het mobiele netwerk. Staat er 4G of LTE boven in je telefoonscherm? Dan ondersteunt je telefoon 4G.
Verschijnt er GPRS, 2G of 3G? Dan ondersteunt je telefoon of je simkaart geen 4G, of heb je 4G uit staan in de instellingen van je telefoon. Je moet natuurlijk ook een abonnement met 4G-ondersteuning hebben.
Wat moet ik doen als mijn telefoon geen 4G ondersteunt?
Zodra het 3G-netwerk wordt uitgeschakeld, kun je ervoor kiezen om een nieuwe telefoon aan te schaffen, maar dat is niet per se nodig. “Wie er bewust voor kiest om een 3G-toestel te houden, kan mobiel blijven bellen en internetten. Dat toestel schakelt dan automatisch naar 2G met een iets lagere geluidskwaliteit en minder snel internet”, vertelt Loman.
Waar KPN en VodafoneZiggo hun 3G-netwerk uitschakelen maar wel 2G houden, trekt T-Mobile in november wel de stekker uit zijn 2G-netwerk. Bezitters van oude telefoons die alleen nog 2G ondersteunen, moeten een nieuw toestel kopen of overstappen naar een andere provider.
De uitrol van 5G-netwerken zorgt voor nieuwe bedreigingen en kwetsbaarheden waarvoor tijdig maatregelen genomen moeten worden. De toenemende afhankelijkheid van mobiele operators van een beperkt aantal netwerkleveranciers kan de risico’s van cyberaanvallen, al dan niet gesteund door staten, doen toenemen. Dat zijn de belangrijkste conclusies van een rapport van de EU-lidstaten, de Europese Commissie en het Europees Agentschap voor cyberveiligheid (ENISA).
De gecoördineerde EU-risicobeoordeling over cyberveiligheid in 5G-netwerken is volgens de EU een belangrijke stap in de uitvoering van een aanbeveling van de Commissie die in maart 2019 is aangenomen. De EC stelde toen maatregelen voor om een hoog niveau van cyberbeveiliging van 5G-netwerken in de EU te waarborgen. Daarop hebben EU-lidstaten een eigen risicobeoordeling gemaakt die mede als basis voor het rapport is gebruikt.
Dit gebeurde mede naar aanleiding van alle commotie die is ontstaan over de veiligheid van netwerken van Chinese leveranciers zoals Huawei en ZTE, met name aangewakkerd door de VS. Overigens worden er geen namen van netwerkleveranciers of landen genoemd, maar in het recente verleden is met name op China, Rusland en Noord-Korea gewezen als statelijke actoren die kwaadwillende hackerscollectieven ondersteunen of zelfs aansturen.
In Nederland worden vooralsnog geen maatregelen getroffen om met name Huawei te weren, ondanks zorgen hierover bij de Tweede Kamer. Wel heeft KPN besloten om de netwerkleverancier bij de aanleg van een 5G-netwerk alleen randapparatuur te laten leveren, niet de kern van het netwerk. Dit geldt ook voor landen als het Verenigd Koninkrijk, waar de overheid dit heeft besloten. Eerder dit jaar was er nog ophef over potentiële spionage met behulp van Huawei-apparatuur via de klantsystemen van operators zoals KPN.
Solide risico-aanpak, preventie
Het belang van een solide risico-aanpak en preventieve maatregelen ter bescherming van 5G-netwerken zijn volgens het rapport een must. Deze netwerken vormen de toekomstige ruggengraat van steeds meer gedigitaliseerde economieën en samenlevingen. Miljarden verbonden objecten en systemen zijn betrokken, ook in kritieke sectoren zoals energie, transport, bankwezen en gezondheid, evenals industriële controlesystemen die gevoelige informatie bevatten en veiligheidssystemen ondersteunen.
Het waarborgen van de veiligheid en veerkracht van 5G-netwerken op EU- en nationaal niveau is daarom van essentieel belang, aldus de opstellers van het rapport. De inhoud is gebaseerd op de resultaten van de nationale cyberveiligheidsbeoordelingen door alle EU-lidstaten. Het identificeert de belangrijkste bedreigingen en bedreigingsactoren (zoals hackerscollectieven, al dan niet door staten gesteund), de meest gevoelige activa, de belangrijkste kwetsbaarheden (inclusief technische en andere soorten kwetsbaarheden) en een aantal strategische risico’s.
Aantal belangrijke veiligheidsuitdagingen
Het rapport identificeert een aantal belangrijke beveiligingsuitdagingen in 5G-netwerken, vergeleken met de situatie in bestaande (4G)-netwerken. Deze beveiligingsuitdagingen komen vooral voort uit:
Belangrijke innovaties in de 5G-technologie (die ook een aantal specifieke beveiligingsverbeteringen opleveren), met name het belangrijke deel van software (SDN) en het brede scala aan diensten en toepassingen die mogelijk worden door 5G;
De rol van leveranciers bij het bouwen en exploiteren van 5G-netwerken en de mate van afhankelijkheid van individuele leveranciers.
Als veiligheidsrisico’s worden genoemd:
Een verhoogde blootstelling aan aanvallen en meer potentiële toegangspunten voor aanvallers: met 5G-netwerken die steeds meer software-gebaseerd zijn, worden risico’s van grote beveiligingsfouten, (zoals risico’s die voortvloeien uit slechte softwareontwikkelingsprocessen bij leveranciers), steeds belangrijker. Ze kunnen het voor bedreigingsactoren (zoals hackers) ook makkelijker maken om zelf achterdeuren in producten te bouwen en ze moeilijker te vinden maken.
Vanwege nieuwe kenmerken van de 5G-netwerkarchitectuur en nieuwe functionaliteiten worden bepaalde netwerkapparatuur of -functies gevoeliger, zoals basisstations of belangrijke technische beheerfuncties van de netwerken.
Een verhoogde blootstelling aan risico’s in verband met de afhankelijkheid van mobiele operators van een beperkt aantal netwerkleveranciers. Dit zal ook leiden tot een groter aantal aanvalspaden die kunnen worden uitgebuit door bedreigingsactoren en de potentiële ernst van de impact van dergelijke aanvallen vergroten. Van de verschillende potentiële actoren worden niet-EU-staten of door de staat gesteunde hackergroepen beschouwd als de ernstigste en meest waarschijnlijke doelgroepen van 5G-netwerken.
In deze context van verhoogde blootstelling aan door leveranciers gefaciliteerde aanvallen, zal het risicoprofiel van individuele leveranciers bijzonder belangrijk worden, inclusief de kans dat de leverancier wordt beïnvloed door een niet-EU-land.
Verhoogde risico’s door grote afhankelijkheden van leveranciers: een grote afhankelijkheid van één enkele leverancier verhoogt blootstelling aan de mogelijke onderbreking van levering van benodigde netwerkcomponenten – zoals door productieproblemen – en de gevolgen daarvan. Het verergert ook de potentiële impact van zwaktes of kwetsbaarheden in software, en van hun mogelijke uitbuiting door bedreigingsactoren, met name wanneer de afhankelijkheid betrekking heeft op een leverancier met een hoog risico.
Bedreigingen voor de beschikbaarheid en integriteit van netwerken zullen grote beveiligingsproblemen worden: naast vertrouwelijkheids- en privacy-bedreigingen worden 5G-netwerken naar verwachting de ruggengraat van vele kritieke IT-toepassingen, maar de integriteit en beschikbaarheid van die netwerken zullen grote nationale beveiligingsproblemen worden en een grote veiligheidsuitdaging vanuit EU-perspectief.
Nieuwe beoordeling beveiligingskader mobiele sector
Samen vormen deze uitdagingen een nieuw veiligheidsparadigma, waardoor het noodzakelijk is het huidige beleids- en beveiligingskader voor de mobiele sector en het omringende ecosysteem opnieuw te beoordelen. Het is volgens het rapport essentieel voor EU-lidstaten om de nodige mitigerende maatregelen te nemen.
Om het rapport van de lidstaten aan te vullen, is het European Agency for Cybersecurity (ENISA) bezig met het verder in kaart brengen van het dreigingslandschap met betrekking tot 5G-netwerken, waarin bepaalde technische aspecten die in het rapport worden behandeld, nader worden bekeken.
Tegen 31 december 2019 moet de samenwerkingsgroep overeenstemming bereiken over een reeks instrumenten met mitigerende maatregelen om de geïdentificeerde cyberveiligheidsrisico’s op nationaal en EU- niveau aan te pakken.
Tegen 1 oktober 2020 moeten de lidstaten – met de Commissie – de effecten van de aanbeveling beoordelen om te bepalen of verdere actie nodig is. Bij deze beoordeling moet rekening worden gehouden met de resultaten van de gecoördineerde Europese risicobeoordeling en met de effectiviteit van de maatregelen.
Zeker tien gemeenten hebben bezwaar aangetekend tegen de voorgestelde aanpassing van de telecomwet waarin telecomaanbieders toegang moeten krijgen tot straatlantaarns, stoplichten en gemeentegebouwen om hun 5G-antennes in te verwerken.
De gemeenten vrezen een verrommeling van het straatbeeld en protesten van burgers als gevolg van de veronderstelde toename van gezondheidsrisico’s. Dat blijkt uit een inventarisatie die het Financieele Dagblad (fd.nl) heeft gemaakt naar aanleiding van een consultatieronde.
Naast de genoemde bezwaren zien de gemeenten ook problemen met het beheer van de gemeentelijke infrastructuur. Wat gebeurt er als er een bushokje moet worden verplaatst waarop een 5G-antenne is geplaatst? Een toename van de administratieve lasten en dus extra kosten.
Weinig behoefte aan bushokjes
De telecomaanbieders denken dat het allemaal niet zo’n vaart zal lopen. De forse uitbreiding van het aantal antennes is alleen noodzakelijk wanneer op grote schaal van de hoogste frequentie (26 GHz) gebruikt gemaakt wordt. Dat zijn ze niet van plan. Alleen op heel drukke punten en bijvoorbeeld bij evenementen is de inzet van de extra capaciteit die 26 GHz biedt, van belang. Voor de overige 5G-toepassingen komen frequenties beschikbaar die in veel gevallen met antennes op de bestaande opstelpunten kunnen worden gebruikt.
Het gebruik van straatmeubilair is ook niet aantrekkelijk voor de telecomaanbieders, zo is gebleken uit praktijkproeven. De projectleider 5G van Vodafone zegt in het FD eens dagen gezocht te hebben naar een ‘small cell’-antenne die was geplaatst in een lantaarnpaal. De paal was omver gereden. De voorkeur gaat uit naar opstelpunten waarvan de infrastructuur in eigen beheer is.
