Smart City Nederland-model maakt openbare ruimte duurzamer en slimmer
Nederland telt maar liefst 3,5 miljoen lantaarnpalen. Investment Manager Primevest Capital Partners ontwikkelde samen met de BNG Bank het Smart City Nederland-samenwerkingsmodel, dat de openbare ruimte veel duurzamer en slimmer maakt. Zo voldoen gemeenten in één klap aan de energiebesparingsdoelen voor 2030. Bovendien leveren de vernieuwde lichtmasten extra inkomsten op, dankzij nieuwe slimme functies.
Primevest Capital Partners kwam in 2017 via een management buy-out voort uit Bouwfonds Investment Management en investeert onder andere in parkeergarages, woningen én communicatie-infrastructuur. Gewapend met veel ervaring en kennis van de telecommunicatiesector, werd Visser zes jaar geleden aangetrokken om het Primevest Communication Infrastructure Fund een extra boost te geven. “Een van de resultaten is het Smart City Nederland-model, dat we samen met technologie- en servicepartners hebben ontwikkeld op het snijvlak van technologie, verduurzaming en openbare ruimte,” legt hij uit. “We richten ons specifiek op gemeenten. Zij zijn immers de eigenaren en beheerders van de openbare verlichting in Nederland, die bestaat uit 3,5 miljoen lantaarnpalen.”
Tempo moet omhoog
Verreweg de meesten van die lichtmasten, zoals ze in vakjargon heten, zijn volgens Visser ‘tamelijk domme dingen’. “Ze gaan ’s avonds aan en ’s ochtends uit, kunnen niet worden gedimd in de nachtelijke uren en kosten gemeenten geld. Momenteel is nog maar tien tot vijftien procent van alle lichtmasten in Nederland verduurzaamd. Conform het Klimaatakkoord moet dat in 2030 minimaal vijftig procent zijn. Veel gemeenten zitten in een soort spagaat: ze weten dat het verduurzamingstempo omhoog moet, maar de budgetten voor openbare verlichting zijn vaak te laag.”
Met het Smart City Nederland-model biedt Primevest Capital Partners een oplossing die lichtmasten promoveert tot ‘sleutel tot een slimme en duurzame stad’. Visser: “Door in de eerste fase te kiezen voor lichtmasten die zijn voorzien van dimbare LED-verlichting, wordt een energiebesparing gerealiseerd die kan oplopen tot tachtig procent. Gemeenten voldoen in één klap aan de Klimaatakkoord-doelen voor 2030 en zijn bovendien voortaan veel minder geld kwijt aan openbare verlichting.”
Tweede, slimme functie
In de tweede fase krijgt ongeveer 2,5 procent van alle verduurzaamde lichtmasten in een gemeente ook nog eens een tweede, slimme functie. “De mogelijkheden zijn legio,” verzekert Visser. “De lichtmasten kunnen bijvoorbeeld ook worden gebruikt als laadpaal voor elektrische auto’s, voor sensormetingen in het kader van de nieuwe Omgevingswet, om gratis wifi in bijvoorbeeld een stadshart mogelijk te maken én als 5G-antenne-opstelpunt. Volgens planning gaat de overheid volgend jaar de resterende twee frequenties voor 5G mobiel internet veilen. Dat betekent dat telecomaanbieders het 5G-netwerk verder gaan uitrollen, via duizenden antennes op een hoogte van vier tot acht meter. Dat is veel lager dan de traditionele hoge 3G/4G-telecommasten.”
Alleen laadpalen en 5G-antennes zorgen al voor een enorme extra druk op de openbare ruimte, ook ondergronds, die kan worden verminderd door gebruik te maken van objecten die er al in groten getale staan: lichtmasten. Visser: “Door ze te verduurzamen en te verslimmen, sla je meerdere vliegen in één klap. Het mooie voor gemeenten die met ons in zee gaan, is dat ze zelf economisch en juridisch eigenaar blijven van de nieuwe lichtmasten. Ze houden volledige regie & zeggenschap over de verduurzaming en de verslimming van de openbare buitenruimte, maar worden tegelijkertijd volledig door ons ontzorgd.”
Unieke financiering
Aan de basis van het Smart City Nederland-model ligt volgens Visser een unieke financiering in samenwerking met BNG Bank, die wordt gekenmerkt door een zeer lage rente en die gemeenten in staat stelt eigenaar te zijn en blijven van de duurzame en slimme openbare verlichting. “Dat de nieuwe lichtmasten efficiënter zijn en op afstand kunnen worden aangestuurd en gemonitord, levert bovenop de energiereductie een gemiddelde besparing op de onderhoudskosten op van minimaal vijftien procent. Een essentieel onderdeel van de exploitatieovereenkomst vormen ook de meeropbrengsten die worden gegenereerd voor gemeenten, door de lichtmasten te verhuren aan telecomaanbieders en laadpaalexploitanten. Daarbij zijn combinatiemogelijkheden heel goed mogelijk: in een lichtmast die als laadpaal wordt gebruikt, kun je ook de antennes kwijt van maximaal twee telecomproviders.”
Voor het verdienmodel maakt de omvang van een gemeente volgens Visser niet uit. “Het valt heel snel rond te rekenen. Gemeenten kunnen niet alleen een enorme verduurzamingsslag maken, maar ook opbrengsten genereren met hun lichtmasten. Dit mag een marktconforme vergoeding zijn. Dat blijkt echt wennen voor ze. Gemeenten weten niet beter dan dat lichtmasten geld kosten, dat doen ze al tachtig, negentig jaar. Nog los van de andere voordelen maakt het Smart City Nederland-model het voor het eerst mogelijk om er geld aan te verdienen. Vergelijk het met een appartement, dat eigendom blijft van de gemeente maar dat door ons samen met de gemeente wordt verhuurd. Waarbij de risico’s van afhakende of niet-betalende huurders helemaal voor ons zijn.”
Eerste gemeente: Renkum
Een half jaar voor de coronapandemie de wereld op z’n kop zette, was Renkum de eerste gemeente in Nederland die voor het Smart City Nederland-model koos. Visser: “Alle 6.300 lichtpunten zijn inmiddels vervangen door duurzame exemplaren, wat een energiebesparing van maar liefst 79 procent heeft opgeleverd. Momenteel zijn we bezig met het toevoegen van nieuwe, slimme functies. Rond het Airborne Museum in Oosterbeek is bijvoorbeeld cameratoezicht geïmplementeerd vanuit de lichtmasten. Dat is ook op bedrijfsterreinen mogelijk, met naast een toename van de veiligheid als bijkomend voordeel dat het ondernemers en organisaties een lagere verzekeringspremie oplevert. En in het najaar worden de eerste laad/lichtmasten gerealiseerd: lichtmasten die ook als EV-laadpaal kunnen worden gebruikt.”
Hoewel het Smart City Nederland-model heel makkelijk kan worden opgeschaald, gaat de uitrol van het concept volgens Visser langzamer dan Primevest Capital Partners bij de introductie in de zomer van 2019 had gehoopt. “Een belangrijke oorzaak is uiteraard corona: opeens konden we niet meer langskomen op het gemeentehuis om het concept toe te lichten, maar moesten we ons verhaal via Teams vertellen. Daar komt bij dat veel gemeenten in 2015 veel extra taken op het gebied van Wmo, Participatiewet en Jeugdwet hebben gekregen en daardoor moeite hebben om de begroting rond te krijgen. De verduurzaming van lichtmasten is vaak een sluitpost op de gemeentelijke begroting. Daarnaast wordt vanuit de diverse gemeentelijke afdelingen op verschillende wijze naar de openbare ruimte gekeken, op manieren die niet per definitie synchroon lopen.”
‘Transformatie in de slimme stad’
In de wetenschap dat er wat corona betreft licht lijkt aan het einde van de tunnel, merkt Visser de laatste tijd wel dat gemeenten in beweging beginnen te komen. “Ze moeten ook wel, want terwijl de klok doortikt komt er op het gebied van het verduurzamen en verslimmen van de gebouwde omgeving gigantisch veel op ze af. De nieuwe Omgevingswet begint bijvoorbeeld zijn schaduw vooruit te werpen en de roep om nieuwe EV-laadpunten wordt steeds luider. Heel belangrijk is dat we samen met onze technologie- en servicepartners richting gemeenten consequent hetzelfde verhaal blijven vertellen. Dat gaan we bijvoorbeeld weer doen tijdens het congres ‘De Slimme Stad van Morgen begint Vandaag’, op 16 september 2021 in Utrecht, waar naast vastgoedprofessionals, ontwikkelaars en architecten ook veel vertegenwoordigers van gemeenten bij aanwezig zullen zijn.”
Nieuw voor Visser was dat hij zijn heldere verhaal over het Smart City Nederland-model nu eindelijk kon onderbouwen met de positieve ervaringen die in de gemeente Renkum worden opgedaan. “Ik moet bekennen dat ik zelf ook nog soms wordt verrast door wat er nu al mogelijk is om de slimme stad van morgen te realiseren. Heel veel verkeersbewegingen in binnensteden worden bijvoorbeeld veroorzaakt door automobilisten die op zoek zijn naar een vrije parkeerplaats. Als je lichtmasten voorziet van sensoren die registreren waar die lege plekken zich bevinden, scheelt dat heel veel uitstoot van schadelijke stoffen en verkeersdrukte met uiteindelijk dus een duurzame, slimme én leefbare binnenstad als resultaat.”
Bron: vastgoedmarkt.nl