De Duitse regering heeft een aantal punten opgesteld om haar mobiele netwerkstrategie te bepalen. Het plan voorziet tot 2024 onder andere in een investering van EUR 1,1 miljard om mobiele netwerkdekking van zogenoemde witte vlekken te verzorgen. Dat vertelde de staatssecretaris van het Federale Ministerie van Transport en Digitale Infrastructuur Steffen Bilger aan de Stuttgarter Zeitung.
De overheid is van plan om 5.000 mobiele zendmasten te laten bouwen door een openbaar infrastructuurbedrijf. Dit volgt op een eerdere besluit van de Duitse overheid om op plekken die voor de commerciële providers niet rendabel zijn een publiek netwerk uit te rollen. Die landelijke, publieke, MNO komt er niet, maar wel een publiek netwerk in de betreffende onrendabele gebieden. De commerciële providers kunnen vervolgens, tegen betaling, gebruik maken van het publieke netwerk om hun eigen netwerkdekking in die gebieden te verbeteren.
Strengere dekkingsverplichting voor providers
Tegenover het ochtendprogramma Moma verklaarde Kanzleramtminister Helge Braun dat de mobiele dekkingsgraad in Duitsland momenteel rond de 93 procent ligt. De vele witte plekken, met name in rurale gebieden, wijt hij aan falende regels en afspraken met betrekking tot de dekkingsverplichting die ten tijde van de 3G (UMTS) veiling ingesteld zijn.
Bij de 5G-frequentieveiling zijn de leveringsvoorwaarden voor providers verscherpt, zo vervolgde Braun. Providers die 5G-licenties hebben verworven, worden nu verplicht om een mobiel netwerk een dekkingsgraad van 99 procent te leveren. “De resterende 1 procent zal gerealiseerd worden door de investering vanuit de overheid”, daarmee doelend op het besluit om 5000 publieke zendmasten te bouwen.
Publieke infrastructuur
Het publieke infrastructuurbedrijf zal subsidies ontvangen van de staat ter waarde van EUR 5 miljoen om volgend jaar vanaf Q3 te kunnen functioneren, zo meldt Wiwo.de. Het bedrijf wordt een dochteronderneming van Toll Collect dat nu verantwoordelijk is voor de tolheffing voor vrachtverkeer op de Duitse (snel)wegen en een eigen raad van toezicht heeft. Een adviesraad, gevormd door vertegenwoordigers van de overheid, federale staten en gemeenten zal het werk van de openbare onderneming ondersteunen.
Daarnaast wil de regering de komende jaren een communicatiecampagne lanceren om de publieke steun voor de bouw van mobiele masten te bevorderen. Het doel van de campagne is om “transparante en neutrale” informatie te geven over de ontwikkelingen in mobiele communicatie en een diepgaande dialoog met het publiek aan te gaan.
Momenteel heeft Duitsland 74.000 mobiele sites nodig.
Een ander probleem dat de Duitse overheid aan wil pakken, is de goedkeuringsperiode voor het bouwen van mobiele sites. Momenteel kost dat gemiddeld 18 maanden. Vorige week kondigden Deutsche Telekom, Telefonica en Vodafone een partnerschap aan om 6000 mobiele sites te bouwen om de breedbanddekking te verbeteren.
De Federal Communications Commission heeft haar goedkeuring bevestigd voor de overname van Sprint door T-Mobile US. Daarmee worden de derde en vierde grootste mobiele operator in de VS zijn samengevoegd. Aan de goedkeuring zitten een aantal voorwaarden, waaronder de verplichting om de breedband dekking in de VS uit te breiden.
De FCC zei dat bij de goedkeuring van de fusie ook het algemeen belang is meegewoge omdat er het fusiebedrijf een aanzienlijke uitbreiding van 5G-diensten in de VS zal ondersteunen. T-Mobile en Sprint hebben binnen drie jaar toegezegd om 5G-dekking te bieden voor 97 procent van de bevolking, uitgebreid tot 99 procent binnen zes jaar. Dit omvat ook 5G-dekking voor 85 procent van de landelijke gebieden binnen drie jaar en 90 procent binnen zes jaar.
De bedrijven beloofden ook dat binnen zes jaar 90 procent van de bevolking, inclusief tweederde van alle landelijke gebieden, toegang zal hebben tot mobiele diensten met snelheden van minimaal 100 Mbps. In totaal zal 99 procent van de totale bevolking, inclusief 90 procent van de bevolking in landelijke gebieden, toegang krijgen tot minimaal 50 Mbps. Een onafhankelijke partij zal snelheidstests uitvoeren om te controleren of de bedrijven aan de verplichtingen voldoen. Als dit niet het geval is, kunnen boetes over een periode van zes jaar oplopen tot USD 2 miljard.
Geen concurrentieproblemen
Wat de mededingingsbezwaren betreft, zei de Commissie dat zij verwacht dat de deal de concurrentie op het platteland van Amerika en tussen “kwaliteitsbewuste consumenten” zou versterken, zowel voor de particulier als zakelijke breedband markt. Met de geplande verkoop van Sprint’s prepaid merk Boost Mobile wordt volgens de FCC het risico op verminderde concurrentie in stedelijke gebieden ondervangen.
De fusie bedrijven worden nog steeds geconfronteerd met een rechtszaak uit enkele staten die vanwege mededingingsbezwaren hebben geweigerd de fusie goed te keuren; deze zaak zal naar verwachting op 9 december van start gaan. In een SEC-aanvraag zei T-Mobile dat 19 staten de deal hebben gesteund en 18 landen al hun goedkeuring hebben gegeven, en het blijft in gesprek met de anderen om te proberen steun te krijgen. Het doel is om de fusie begin 2020 te beëindigen.
De uitrol van 5G-netwerken zorgt voor nieuwe bedreigingen en kwetsbaarheden waarvoor tijdig maatregelen genomen moeten worden. De toenemende afhankelijkheid van mobiele operators van een beperkt aantal netwerkleveranciers kan de risico’s van cyberaanvallen, al dan niet gesteund door staten, doen toenemen. Dat zijn de belangrijkste conclusies van een rapport van de EU-lidstaten, de Europese Commissie en het Europees Agentschap voor cyberveiligheid (ENISA).
De gecoördineerde EU-risicobeoordeling over cyberveiligheid in 5G-netwerken is volgens de EU een belangrijke stap in de uitvoering van een aanbeveling van de Commissie die in maart 2019 is aangenomen. De EC stelde toen maatregelen voor om een hoog niveau van cyberbeveiliging van 5G-netwerken in de EU te waarborgen. Daarop hebben EU-lidstaten een eigen risicobeoordeling gemaakt die mede als basis voor het rapport is gebruikt.
Dit gebeurde mede naar aanleiding van alle commotie die is ontstaan over de veiligheid van netwerken van Chinese leveranciers zoals Huawei en ZTE, met name aangewakkerd door de VS. Overigens worden er geen namen van netwerkleveranciers of landen genoemd, maar in het recente verleden is met name op China, Rusland en Noord-Korea gewezen als statelijke actoren die kwaadwillende hackerscollectieven ondersteunen of zelfs aansturen.
In Nederland worden vooralsnog geen maatregelen getroffen om met name Huawei te weren, ondanks zorgen hierover bij de Tweede Kamer. Wel heeft KPN besloten om de netwerkleverancier bij de aanleg van een 5G-netwerk alleen randapparatuur te laten leveren, niet de kern van het netwerk. Dit geldt ook voor landen als het Verenigd Koninkrijk, waar de overheid dit heeft besloten. Eerder dit jaar was er nog ophef over potentiële spionage met behulp van Huawei-apparatuur via de klantsystemen van operators zoals KPN.
Solide risico-aanpak, preventie
Het belang van een solide risico-aanpak en preventieve maatregelen ter bescherming van 5G-netwerken zijn volgens het rapport een must. Deze netwerken vormen de toekomstige ruggengraat van steeds meer gedigitaliseerde economieën en samenlevingen. Miljarden verbonden objecten en systemen zijn betrokken, ook in kritieke sectoren zoals energie, transport, bankwezen en gezondheid, evenals industriële controlesystemen die gevoelige informatie bevatten en veiligheidssystemen ondersteunen.
Het waarborgen van de veiligheid en veerkracht van 5G-netwerken op EU- en nationaal niveau is daarom van essentieel belang, aldus de opstellers van het rapport. De inhoud is gebaseerd op de resultaten van de nationale cyberveiligheidsbeoordelingen door alle EU-lidstaten. Het identificeert de belangrijkste bedreigingen en bedreigingsactoren (zoals hackerscollectieven, al dan niet door staten gesteund), de meest gevoelige activa, de belangrijkste kwetsbaarheden (inclusief technische en andere soorten kwetsbaarheden) en een aantal strategische risico’s.
Aantal belangrijke veiligheidsuitdagingen
Het rapport identificeert een aantal belangrijke beveiligingsuitdagingen in 5G-netwerken, vergeleken met de situatie in bestaande (4G)-netwerken. Deze beveiligingsuitdagingen komen vooral voort uit:
Belangrijke innovaties in de 5G-technologie (die ook een aantal specifieke beveiligingsverbeteringen opleveren), met name het belangrijke deel van software (SDN) en het brede scala aan diensten en toepassingen die mogelijk worden door 5G;
De rol van leveranciers bij het bouwen en exploiteren van 5G-netwerken en de mate van afhankelijkheid van individuele leveranciers.
Als veiligheidsrisico’s worden genoemd:
Een verhoogde blootstelling aan aanvallen en meer potentiële toegangspunten voor aanvallers: met 5G-netwerken die steeds meer software-gebaseerd zijn, worden risico’s van grote beveiligingsfouten, (zoals risico’s die voortvloeien uit slechte softwareontwikkelingsprocessen bij leveranciers), steeds belangrijker. Ze kunnen het voor bedreigingsactoren (zoals hackers) ook makkelijker maken om zelf achterdeuren in producten te bouwen en ze moeilijker te vinden maken.
Vanwege nieuwe kenmerken van de 5G-netwerkarchitectuur en nieuwe functionaliteiten worden bepaalde netwerkapparatuur of -functies gevoeliger, zoals basisstations of belangrijke technische beheerfuncties van de netwerken.
Een verhoogde blootstelling aan risico’s in verband met de afhankelijkheid van mobiele operators van een beperkt aantal netwerkleveranciers. Dit zal ook leiden tot een groter aantal aanvalspaden die kunnen worden uitgebuit door bedreigingsactoren en de potentiële ernst van de impact van dergelijke aanvallen vergroten. Van de verschillende potentiële actoren worden niet-EU-staten of door de staat gesteunde hackergroepen beschouwd als de ernstigste en meest waarschijnlijke doelgroepen van 5G-netwerken.
In deze context van verhoogde blootstelling aan door leveranciers gefaciliteerde aanvallen, zal het risicoprofiel van individuele leveranciers bijzonder belangrijk worden, inclusief de kans dat de leverancier wordt beïnvloed door een niet-EU-land.
Verhoogde risico’s door grote afhankelijkheden van leveranciers: een grote afhankelijkheid van één enkele leverancier verhoogt blootstelling aan de mogelijke onderbreking van levering van benodigde netwerkcomponenten – zoals door productieproblemen – en de gevolgen daarvan. Het verergert ook de potentiële impact van zwaktes of kwetsbaarheden in software, en van hun mogelijke uitbuiting door bedreigingsactoren, met name wanneer de afhankelijkheid betrekking heeft op een leverancier met een hoog risico.
Bedreigingen voor de beschikbaarheid en integriteit van netwerken zullen grote beveiligingsproblemen worden: naast vertrouwelijkheids- en privacy-bedreigingen worden 5G-netwerken naar verwachting de ruggengraat van vele kritieke IT-toepassingen, maar de integriteit en beschikbaarheid van die netwerken zullen grote nationale beveiligingsproblemen worden en een grote veiligheidsuitdaging vanuit EU-perspectief.
Nieuwe beoordeling beveiligingskader mobiele sector
Samen vormen deze uitdagingen een nieuw veiligheidsparadigma, waardoor het noodzakelijk is het huidige beleids- en beveiligingskader voor de mobiele sector en het omringende ecosysteem opnieuw te beoordelen. Het is volgens het rapport essentieel voor EU-lidstaten om de nodige mitigerende maatregelen te nemen.
Om het rapport van de lidstaten aan te vullen, is het European Agency for Cybersecurity (ENISA) bezig met het verder in kaart brengen van het dreigingslandschap met betrekking tot 5G-netwerken, waarin bepaalde technische aspecten die in het rapport worden behandeld, nader worden bekeken.
Tegen 31 december 2019 moet de samenwerkingsgroep overeenstemming bereiken over een reeks instrumenten met mitigerende maatregelen om de geïdentificeerde cyberveiligheidsrisico’s op nationaal en EU- niveau aan te pakken.
Tegen 1 oktober 2020 moeten de lidstaten – met de Commissie – de effecten van de aanbeveling beoordelen om te bepalen of verdere actie nodig is. Bij deze beoordeling moet rekening worden gehouden met de resultaten van de gecoördineerde Europese risicobeoordeling en met de effectiviteit van de maatregelen.
De landelijke demonstratie tegen 5G van maandag 9 september, bestaand uit een protestmars in Den Haag, trok enkele honderden deelnemers. Het duurt nog even voordat 5G in Nederland op commerciële basis en landelijk dekkend aanwezig is en de protesten zijn daarom waarschijnlijk nog kleinschalig. Verwacht mag worden dat dit gaat toenemen als 5G realiteit wordt.
De straling van de nieuwe mobiele technologie wordt door de overheid vanzelfsprekend serieus genomen, zoals dat ook in andere landen gebeurt. De Franse autoriteiten kondigden begin deze maand een marktconsultatie aan over voorgestelde wijzigingen in de ANFR-richtlijnen voor het meten van blootstelling aan elektromagnetische straling op mobiele netwerken. Het doel is om de procedures voor nieuwe 5G-spectrumbanden bij te werken.
De consultatie focust op het gebruik van de 3,4-3,8 GHz band, die op korte termijn wordt opengesteld voor 5G-diensten, en nieuwe technieken als TDD en beamvorming die de mate van blootstelling en meetbaarheid veranderen. De mmWave banden, op 26 GHz en hoger, zullen in een later stadium worden meegenomen.
Poolse toezichthouder wil hogere stralingsnormen
De Poolse toezichthouder pleit juist voor een verhoging van de elektromagnetische stralingsstandaarden, omdat de huidige beperkingen de ontwikkeling van 5G in het land in de weg staan. De Poolse standaard ligt op 0,1 W per vierkante meter, wat veel lager ligt dan in veel andere Europese landen met stralingsnormen van 7 of 8 W per vierkante meter. Als de norm in Polen niet omhoog gaat, dan zou de interesse in de 5G-spectrumveiling wel eens kunnen tegenvallen, zo gaf de president van toezichthouder UKE aan.
Eerder dit jaar werd dit al eens aangekaart, maar tot dusverre zonder verandering in het beleid.
Niet alleen in Polen, ook in België zijn soortgelijke geluiden te horen. De regering van het Brussels gewest krijgt regelmatig kritiek over de lage normen die het hanteert met betrekking tot mobiele stralingen. Ook daar werd al gewaarschuwd voor een achterstand waar het om de toekomst van 5G gaat.
Nieuwe meettechnieken
In april publiceerde de International Electrotechnical Commission (IEC) een technisch rapport dat de blootstelling van mensen aan radiofrequentievelden in de buurt van basisstations evalueert. Daarbij is ook gekeken naar het effect van 5G-basisstations en small cells. Het rapport is bedoeld voor facility managers, gebouweigenaren en overheden en lokale gemeenschappen, die het kunnen gebruiken om hun eigen netwerken en basisstations correct te testen.
In het eerste kwartaal van 2019 mat het Agentschap Telecom op dertien locaties wat de straling bij zendmasten (niet 5G) was. In alle gevallen bleek volgens het Antennebureau dat de straling ver onder de strengste norm (28 V/m, volt per meter) zit.
Zorgen onder Nederlanders onderzocht
Telecompaper ondervroeg eerder dit jaar het publiek hoe het aankijkt tegen mogelijke gezondheidsrisico’s door straling die elektromagnetische velden rondom 5G-antennes kunnen veroorzaken. We ondervroegen via het Consumer Insights-panel ruim 900 respondenten en zagen onder andere dat ruim de helft van de respondenten zich (helemaal) geen zorgen maakt. 27 procent maakt zich een beetje zorgen. 5 procent maakt zich erge zorgen.
5G-straling is onderwerp van discussie tijdens Telecom Insights
Op 28 november organiseert Telecompaper het congres Telecom Insights dat volledig in het teken staat van de impact van 5G in Nederland. In de break-out sessie City wordt ingegaan op het vraagstuk elektromagnetische straling.
Het 4G-netwerk in Brussel raakt in 2022 verzadigd, schrijft de krant Le Soir. De branchevereniging van Belgische telecomaanbieders, Agoria, voorspelt dat de vraag naar mobiel internet zo sterk groeit, dat de netwerken in de hele stad overbelast raken.
In een aantal Brusselse wijken raken de grenzen al in het zicht. De somberste vooruitzichten zijn voor het hart van het centrum: rond de Beurs en De Brouckère en de districten rondom de stations Brussel Midi en Brussel Noord, waar Proximus zijn hoofdkantoor heeft staan.
Le Soir citeert expert die zeggen dat het bijplaatsen van mobiele sites in theorie een oplossing is, maar in de praktijk niet. Het is te lastig om nieuwe opstelpunten te vinden, met alle eisen aan welstand, onwillige verhuurders en kritische bewoners. De gemeentelijke heffingen op masten spelen ook een rol.
Vodafone heeft in Maastricht voor het eerst een 5G-verbinding via het bestaande Nederlandse netwerk tot stand gebracht. Daarvoor werd in samenwerking met netwerkleverancier Ericsson het eerste 5G-basisstation op de 3,5 GHz band geactiveerd. Vodafone en Ericsson hebben daarvoor een lokale testlicentie.
“Dit basisstation in Maastricht staat buiten, werkt ‘live’ in het Nederlandse operationele netwerk en maakt gebruik van de 3,5 GHz testfrequentie. Met een 5G-toestel in de buurt van dit basisstation, kunnen we nu daadwerkelijk data over een 5G-verbinding in het netwerk versturen,” aldus Matthias Sauder, directeur Mobiel Netwerk van VodafoneZiggo.
Live testfase en blauwdruk voor volgende pilots
Tijdens deze tests wordt nog niet gewerkt met de hoge data-snelheden die met 5G mogelijk zijn. “We werken nu met beperkt testspectrum en vermogen,” verklaart Matthias Sauder: “Het gaat nog even niet om het behalen van maximale snelheden, maar om deze technologie werkend in ons bestaande netwerk toe te passen.”
De testopstelling is een volgende stap in de ontwikkeling van 5G-netwerken, aldus Vodafone. Eerdere tests werden uitgevoerd in besloten omgevingen en laboratoria. Met de activering van het 5G-basisstation wil Vodafone meer ervaring opdoen met de 5G-technologie. De opstelling in Maastricht is een blauwdruk voor de tests en pilots die later dit jaar ook in Eindhoven uitgevoerd gaan worden.
De kans dat de Nederlandse multiband (5G) veiling verdere vertraging oploopt is met het uitstel van de nota Mobiele Communicatie verder toegenomen. Een nieuw onderzoek naar de verwachte opbrengst zorgt ervoor dat de start van de veiling in 2019 schier onmogelijk geworden is. Het voorspellen van de 5G-veilingopbrengst is een uitdaging op zich vanwege het grote aantal onzekerheden rondom de biedingenstrijd, zoals de looptijd van de vergunningen, het aantal deelnemers en de beschikbare frequenties tijdens de veiling. Maar ook voorwaarden zoals de wholesale verplichtingen aan MVNO’s en de eisen aan de geografische dekking en servicekwaliteit.
Internationaal is de uitrol van de eerste 5G-netwerken al gestart en gaat de ontwikkeling van nieuwe diensten en producten volop door. Zo zijn Vodafone en Ericsson er bij tests in Spanje en Portugal in geslaagd een grensoverschrijdende 5G verbinding in stand te houden. Analisten voorspellen dat in 2023 een kwart van de smartphones geschikt zal zijn voor gebruik op 5G netwerken. De verwachting is wel dat 5G in eerste instantie vooral impact zal hebben op de enterprise markt.
Vodafone heeft met Ericsson en de gemeente Eindhoven een intentieovereenkomst getekend met betrekking tot 5G-pilots in de stad. Het bedrijf heeft daartoe een testlicentie in de 3,5 GHz-band verkregen van het Agentschap Telecom van het Ministerie van EZK. Focus zal liggen op nieuwe toepassingen die door 5G mogelijk worden. Ook toestellen op 3,5 GHz zijn hier dan te testen. Na de zomer zullen de eerste pilots van start gaan.
De intentieverklaring is getekend op de High Tech Campus. Op deze plek wordt een 5G-lab ingericht waar bedrijven (startups, mkb-bedrijven, multinationals), studenten en wetenschappers nieuwe 5G-toepassingen en prototypes kunnen testen en onderwerpen aan een praktijkproef. Hierbij zal LUMO Labs, de in Eindhoven gevestigde ‘vroege fase’ investeerder en accelerator, als partner een aanjagende rol hebben om startups en studentinitiatieven te selecteren en te begeleiden.
De 5G testfrequentie in Eindhoven is te benutten voor pilots met maatschappelijke impact voor iedereen in de stad, zo leggen de initiatiefnemers uit. Een concreet project in voorbereiding is ‘Connected Ambulances’, een samenwerking van VodafoneZiggo en Ericsson met Philips, GGD ambulancedienst en het Catharina Ziekenhuis Eindhoven. Inzet is om met 5G-verbindingen al tijdens de rit van een ambulance ‘hulp op afstand’ te bieden bij de diagnose en voorbereiding op een behandeling.
PSV-spelers worden met 5G-360-graden camera’s gevolgd
Ook is een aantal initiatieven gericht op het ontwikkelen van ‘slimme locaties’ om een groter publiek te laten ervaren wat er in de stad leeft. In het Philips Stadion van PSV zullen mogelijkheden worden onderzocht om met 5G-360-graden camera’s de verrichtingen van de voetballers te laten zien vanuit een zelfgekozen blikveld. Je zit dan virtueel op de eerste rij of zelfs naast de wisselspelers in de dug-out, terwijl je thuis kijkt vanuit je eigen stoel.
Voor de Eindhovense poptempel Effenaar zijn plannen om een popconcert of event ook virtueel ‘live’ bij te wonen. Daarbij zijn 5G-experimenten mogelijk, bijvoorbeeld door toevoeging van een digitale laag met extra informatie.
Maatschappelijke uitdagingen
Centrale vraag van de samenwerking is: hoe kun je maatschappelijke uitdagingen in steden – zoals stijgende zorgbehoeftes of verkeersproblemen – oplossen met behulp van nieuwe technologieën? Ook andere aspecten, zoals vragen over mogelijke gevolgen voor de gezondheid en ruimtelijke inpassing, krijgen hierbij aandacht, zeggen de drie partijen. Betrokken partijen gaan een maatschappelijk commitment aan en richten zich op het opzetten van 5G-testfaciliteiten op een aantal locaties in Eindhoven.
Ondertekening met Ajax-PSV in hologram
De ondertekening van de 5G-intentieverklaring vond plaats op de High Tech Campus in Eindhoven tijdens het werkbezoek van de Europese Commissie, de Vereniging Nederlandse Gemeenten en 70 afgevaardigden van Europese steden. De 5G-verbintenis werd gesymboliseerd door een virtuele ontmoeting van de algemeen directeuren Edwin van der Sar van Ajax en Toon Gerbrands van PSV. Vanuit Amsterdam was Van der Sar als hologram in Eindhoven aanwezig om zijn opponent succes te wensen voor het duel Ajax-PSV, dat 31 maart wordt gespeeld.
De Nota Mobiele Communicatie is niet gereed aan het eind van het eerste kwartaal, meldt staatssecretaris Keijzer van EZK aan de Tweede Kamer.
De nieuwe voorlopige planning is eind april. Als reden geeft EZK aan dat de ACM nog bezig is met haar advies over eventuele maatregelen in de veiling. De ACM is bezig om de concurrentieanalyse af te ronden en denkt die op korte termijn aan het ministerie te kunnen sturen. Zonder die bouwsteen kan de Nota Mobiele Communicatie niet worden afgerond.
Keijzer heeft vlak voor de Kerst aan de Tweede Kamer gemeld dat de planning op schema ligt voor de Multibandveiling aan het eind van 2019 of in het eerste kwartaal van 2020. De nota is daarin onmisbaar: hij legt de uitgangspunten vast voor de veiling met 700 MHz, 1,5 GHz en 2,0 GHz frequenties.
ACM: geen maatregelen nodig
De ACM heeft haar conceptanalyse in februari gepubliceerd en daarna geconsulteerd. In dat advies staat dat er geen speciale maatregelen nodig zijn voor de Multibandveiling, om te sturen op het aantal deelnemers. Het advies is alleen om een algemene cap aan te brengen, waardoor één aanbieder nooit meer dan de helft van de totale hoeveelheid spectrum kan hebben.
Wat opvalt aan het advies, is dat 5G eigenlijk buiten beschouwing wordt gelaten. De ACM redeneert dat de uitrol pas over enkele jaren op gang zal komen en dat er binnen de horizon van de analyse – 5 jaar – geen invloed is op de markt. 5G wordt afgebakend als een technologie voor bellen, sms en data op mobiele apparaten. Deze indeling dateert uit 2010 en is niet geactualiseerd. Daarmee blijven ook vragen onbeantwoord over “Internet of Everything” en de rol van convergentie tussen de drie mobiele netwerken en de twee vaste netwerken.
De ACM heeft de consultatie gesloten binnen een strakke planning, waarin marktpartijen een korter dan gebruikelijke termijn kregen om te reageren. Nu blijkt echter dat het meer tijd gaat kosten om de binnengekomen reacties te bestuderen.
5G-spectrum nog incompleet
Van de drie banden in de komende veiling wordt de 700-band als belangrijk beschouwd voor de ontwikkeling van 5G-diensten. De primaire band daarvoor is echter de 3,5 GHz-band. De Staat wil die afzonderlijk veilen, omdat het niet zeker is dat die beschikbaar komt.
Eerst moeten de inlichtingendiensten weg zijn uit Burum. De andere complicatie is dat de 3,5 GHz-band al in gebruik is, met vergunningen tot in 2022 of 2026. EZK hoopt wel nog dit jaar maar hoopt wel duidelijkheid te bieden over de beschikbaarheid..
De consultatie over een beleidsvoornemen is onlangs gesloten. Het bedrijfsleven heeft gepleit voor speciale maatregelen, waardoor grootverbruikers een betere onderhandelingspositie krijgen ten opzichte van de MNO’s. De resultaten daarvan worden nog verwerkt.
Parlementaire behandeling
De Tweede Kamer en de Eerste Kamer zullen de Nota Mobiele Communicatie en de veilingregeling behandelen. Het is nog niet te zeggen hoeveel tijd dat gaat kosten. Bij de veilingen van 2010 en 2012 heeft dat voor zeer veel vertraging gezorgd, maar Keijzer hoopt dat dat nu anders zal gaan. Op basis van de voorlopige planning kan worden geconcludeerd dat de veiling in het tweede kwartaal door het parlement moet worden geloodst.
Alleen dan blijft er nog tijd over om de veiling zelf in gang te zetten. Die veiling heeft een eigen aanloop, met een aantal gebruikelijke stappen, zoals bekendmaking en een inschrijftermijn. Het is in principe mogelijk om die termijnen te verkorten met een aantal gerichte maatregelen en een niet al te ingewikkelde veilingopzet. EZK heeft daarover advies gevraagd.
Harmonisatie van lokaal beleid is bittere noodzaak om er voor te zorgen dat de aanleg van alle vaste en mobiele infrastructuur voor 5G-netwerken zonder al te veel problemen kan plaatsvinden. Alleen zo kan Nederland ook zijn koppositie op digitaal gebied in Europa en wereldwijd handhaven.
Reden voor een reeks partijen – zoals operators KPN, VodafoneZiggo en netwerkleveranciers Ericsson en Huawei – om zich in het ‘Handvest 5G’ vast te leggen op intensieve samenwerking die een soepele uitrol van 5G in Nederland moet garanderen. Initiatiefnemer Eurofiber (zakelijke glasvezelinfrastructuur) overhandigde het handvest donderdagavond tijdens de Conferentie Nederland Digitaal aan staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken en Klimaat (EZK).
Met het Handvest 5G willen telecompartijen, bedrijfsleven, belangenorganisaties, kennisinstellingen, lokale en nationale overheden de toezegging onderstrepen met elkaar aan het werk te gaan om de koppositie die Nederland inneemt in de digitale samenleving te behouden.
De betrokken partijen hebben de dilemma’s in de uitrol van 5G op een rij gezet en naar eigen zeggen de eerste constructieve stappen richting verdere samenwerking al gezet. Ook de uitgangspunten zijn helder en dat is, zo stelde Eurofiber-CEO Alex Goldblum, meteen de kern van het Handvest 5G: het commitment dat alle partijen deze uitgangspunten onderschrijven en met elkaar verder aan het werk gaan.
Samen anticiperen
Samen anticiperen op de hoge eisen die de technologische ontwikkeling van 5G – in bredere zin hoogwaardige digitale connectiviteit – stelt, is een van de meest vitale zaken voor de toekomst en zal grote invloed hebben op zowel burgers, bedrijven als overheden, aldus het handvest.
Harmonisatie lokaal beleid
In het handvest spreken partijen onder meer de intentie uit te komen tot verdere harmonisering van lokaal beleid. Zij verwachten dat 5G hierdoor sneller kan worden uitgerold en overlast voor inwoners en administratieve lasten voor de gemeenten kunnen worden beperkt. De combinatie van licenties en infrastructuur betekent dat 5G een miljardeninvestering is. Daarnaast, zo wordt benadrukt, moet er ook voldoende spectrum beschikbaar komen. Dat moet in 2019/2020 gebeuren via de Multibandveiling en waarschijnlijk in 2021 via het veilen van het vrij te maken 3,5 GHz-spectrum.
Meer antennes, meer glasvezel
Maar er zijn ook substantieel meer antennes en glasvezelverbindingen nodig, stelt mede-opsteller van het handvest NLconnect. ‘Op basis van de gestelde industrie-eisen gaat het op de langere termijn om duizenden nieuwe antenne opstelpunten, met minstens zoveel glasvezelverbindingen. Harmonisering van lokaal beleid is dan noodzaak.’
Dat laatste is zeker op het gebied van antenne noodzakelijk, nu de Rijksoverheid via de Omgevingswet het antennebeleid wil decentraliseren – waarschijnlijk vanaf 2021. De meeste gemeenten bleken vorig jaar nog geen antennebeleid te hebben. Bovendien zou er te weinig aandacht zijn voor de aanleg van glasvezel, zo bleek in februari uit een rapport van branchevereniging FCA (Fiber Carrier Association).
Aan het Handvest 5G werkten mee: Alliander; BenCom; Brainport Eindhoven; Eurofiber; Economic Board Groningen; Ericsson Nederland; Gemeente Den Haag; Gemeente Eindhoven; Huawei, KPN; Ministerie van Economische zaken & Klimaat; Ministerie van Infrastructuur & Waterstaat; Nederland ICT; Netbeheer Nederland; NLconnect; Nokia; Spie; T-Mobile; Tele2; TNO; VNG; VodafoneZiggo; VolkerWessels Telecom.
